Janusz Walawski

Janusz Jerzy Walawski urodził się 25 lutego 1917 r. we wsi Elbrus u podnóża najwyższego szczytu Kaukazu. W 1926 r. przyjechał do Polski, wychowywał się w majątku Hamarnia na Wołyniu. W 1938 r. zdał maturę w gimnazjum w Łukowie. Następnie wstąpił do wojska. Od końca września do grudnia 1938 r. przebywał dywizyjnym kursie podchorążych rezerwy przy 22 Pułku Piechoty w Siedlcach (w 9 Dywizji Piechoty). 3 stycznia 1939 r. przyjęty został do Szkoły Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie, gdzie do lata 1939 r. otrzymał podstawowe wyszkolenie pilotażowe. Po wybuchu wojny został ewakuowany z grupą podchorążych na wschód, jednakże 9 września opuścił ją. Zdobywszy samolot Czapla skierowany został jako pilot łącznikowy do 21 Dywizji Piechoty Górskiej. Po jej kapitulacji 20 września Nowym Siołem odleciał na swym LWS-3 w stronę Rumunii, jednakże został zestrzelony przez radziecką kolumnę pancerną w rejonie Trębowli. Dostał się do niewoli, jednakże 23 września zbiegł. Próbował pieszo przedostać się do Rumunii, jednakże okazało się to niemożliwe. Ruszył więc na północ i 15 listopada 1939 r. przeszedł na Litwę. Pozostał na niej do czasu zdobycia paszportu i wiz, to jest do 10 stycznia 1940 r. Następnie dotarł do Rygi na Łotwie, skąd samolotem udał się do Sztokholmu. W Szwecji zgłosił się jako ochotnik do fińskiego lotnictwa, gdzie mógłby walczyć przeciwko Związkowi Radzieckiemu, jednakże z powodu braku sprzętu ostatecznie nie latał z Finami. Po zawarciu porozumienia 12 marca 1940 r., kończącego wojnę zimową, wyjechał przez Danię, Holandię i Belgię do Francji.

Walawski trafił do Centrum Wyszkolenia Lotnictwa w Lyon-Bron, gdzie do rozpoczęcia działań zbrojnych na froncie zachodnim nawet nie zaczął szkolenia. W czerwcu 1940 r. został ewakuowany z personelem CWL na zachód i po kapitulacji Francji odpłynął statkiem do Anglii. Na rozpoczęcie treningu na brytyjskim sprzęcie czekał tam ponad 10 miesięcy. 5 maja 1941 r. skierowany został na dwutygodniowy kurs wznawiający do 1 Polskiej Szkoły Pilotażu (1 Polish Flying Training School) w Hucknall. Następnie, 24 maja 1941 r. rozpoczął dalszą naukę w szkole pilotażu podstawowego 8 Service Flying Training School w Montrose. 17 sierpnia 1941 r. przydzielony został na praktykę do szkoły łączności 2 Signal School w Yatesbury. Po wylataniu odpowiedniej liczby godzin i zdobyciu doświadczenia w pilotażu, 23 grudnia 1941 r. skierowany został do jednostki wyszkolenia bojowego 58 Operational Training Unit w Grangemouth na przeszkolenie myśliwskie, które zakończył 2 marca 1942 r. Po tygodniowym urlopie przydzielony został do 317 Dywizjonu Myśliwskiego „Wileńskiego”. 28 kwietnia 1942 r. nad St Omer zaatakował w przelocie Focke-Wulfa, którego zgłosił następnie jako uszkodzonego. Kolejne zwycięskie meldunki złożyć mógł dopiero 24 czerwca 1943 r., kiedy to walcząc na północ od Brestu w przeciągu 15 minut uszkodził dwa Focke-Wulfy 190. 6 września tego roku w locie bojowym w osłonie bombowców zestrzelił na północny zachód od Amiens Messerschmitta 109, który chwilę wcześniej zestrzelił brytyjskiego Spitfire'a VII.

2 stycznia 1944 r. Walawski przeniesiony został do 316 Dywizjonu „Warszawskiego”, a 15 kwietnia 1944 r. odszedł na odpoczynek do jednostki wyszkolenia bojowego 61 Operational Training Unit w Rednal jako instruktor pilotażu myśliwskiego. 8 sierpnia 1944 r. otrzymał z powrotem przydział do „Warszawiaków”, którzy przezbrojeni zostali nieco wcześniej ze Spitfire'ów na Mustangi. Na amerykańskich myśliwcach Walawski osiągnął w końcowych miesiącach wojny swe największe sukcesy: 18 października 1944 r. w locie nad Aalborgiem w Danii zestrzelił dwa Messerschmitty Bf 109. 12 grudnia 1944 r. nad Dortmund zestrzelił kolejnego Messerschmitta i było to ostatnie oficjalnie zaliczone 316 Dywizjonowi zwycięstwo powietrzne w II wojnie światowej. Walawski dalej latał za sterami Mustangów z literami „SZ” na kadłubie, 5 kwietnia 1945 r. obejmując dowództwo eskadry B.

20 maja 1945 r. odbywał podróż samochodem z Londynu do Coltishall we wschodniej Anglii, gdzie stacjonował wówczas 316 Dywizjon. Koło miasteczka Mildenhall, na skrzyżowaniu dróg Thetford-Newmarket oraz Littleport-Bury St Edmunds, jego samochód zderzył się z amerykańską ciężarówką. Ciężko rannego lotnika zabrano do West Suffolk Hospital w miejscowości Bury St Edmunds, gdzie zmarł tego samego dnia.

Porucznik (Flight Lieutenant) Janusz Walawski pochowany został na Cmentarzu Lotników Polskich w Newark-on-Trent. W czasie służby w Polskich Siłach Powietrznych w Anglii wykonał 120 lotów bojowych. W uznaniu męstwa odznaczony został Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari (nr 10785), trzykrotnie Krzyżem Walecznych, dwukrotnie Medalem Lotniczym, Polowym Znakiem Pilota (nr 1102) oraz brytyjskim Distinguished Flying Cross.

Wojciech Zmyślony