Tadeusz Szlenkier

Tadeusz Karol Szlenkier urodził się 31 października 1917 r. w Vevey w Szwajcarii (rodzice Karol i Halina z domu Pfeiffer). Dorastał w Radomiu. W 1925 r. przeprowadził się z rodziną do Warszawy, gdzie uczęszczał do prestiżowego Państwowego Gimnazjum im. Stefana Batorego. W tym okresie był harcerzem i instruktorem 23 Warszawskiej Drużyny Harcerskiej "Pomarańczarnia", starszym kolegą legendarnych później żołnierzy Szarych Szeregów: Jana Bytnara (ps. Rudy), Macieja Dawidowskiego (ps. Alek) i Tadeusza Zawadzkiego (ps. Zośka). Po zdobyciu świadectwa dojrzałości w 1935 r., wstąpił na Wydział Mechaniczny Politechniki Warszawskiej. Nie ukończył studiów, gdyż jesienią 1938 r. powołany został do wojska. Przyjęto go do Szkoły Podchorążych Rezerwy Lotnictwa w Sadkowie koło Radomia. Po wybuchu wojny, 4 września 1939 r., został ewakuowany z personelem SPRL do Sokala. 20 lub 21 września 1939 r. podchorążowie dostali się do niewoli sowieckiej. Wkrótce wszystkich zwolniono, wyłączywszy opiekuna grupy, starszego sierżanta. Szlenkier udał się początkowo do Lwowa, następnie w cywilnym ubraniu próbował się przedostać na tereny okupowane przez III Rzeszę, lecz ostatecznie zaniechał tego pomysłu. Około 10 października 1939 r. wyruszył na Węgry. Przy próbie przekroczenia granicy schwytała go milicja radziecka, lecz po paru dniach puściła wolno. Szlenkier konsekwentnie trzymał się planu ucieczki z terenów opanowanych przez ZSRR i 21 października podjął próbę przekroczenia granicy rumuńsko-radzieckiej w rejonie miejscowości Kuty. Został schwytany przez Sowietów i umieszczony w miejscowym areszcie. Kolejno więziony był w Kołomyi (od 6 listopada 1939 r.), Stanisławowie (od 15 stycznia 1940 r.) i Winnicy (od 22 lutego 1940 r.).

26 czerwca 1940 r. skazany został na 5 lat pracy w łagrach na północy. Do Ust-Uchty, miejsca swej kaźni, przybył 28 sierpnia 1940 r. Podczas niewolniczej pracy przy budowie toru kolejowego, a potem przy wycince drzew, zachorował na szkorbut. 15 grudnia 1940 r. został wysłany do lazaretu, gdzie po wyleczeniu pozostał jako pomocnik polskiego lekarza Leonarda Wojtulewskiego z Wilna. Po pożarze lazaretu 1 kwietnia 1941 r. pacjentów i personel przeniesiono do sanatorium oddalonego o ok. 100 km na północ od Ust-Uchty. Tam Szlenkier doczekał amnestii, będącej następstwem układu Sikorski-Majski.

27 września 1941 r. zgłosił się do Wojska Polskiego w Buzułuku. Jako przedwojenny lotnik trafił do Zgrupowania Lotników i Marynarzy w Tockoje, potem przeniesionego do Kołtubanki. Pod koniec stycznia 1942 r. wyjechał z ośrodkiem do Kermine w Uzbekistanie, a następnie do Krasnowodska nad Morzem Kaspijskim w oczekiwaniu na transport na Bliski Wschód. Tam w trzeciej dekadzie marca 1942 r. został włączony do nowo powołanej, złożonej z ok. 120 żołnierzy lotnictwa Eskadry Łącznikowej pod dowództwem kpt. pil. Eugeniusza Kowalczyka. Eskadra miała służyć przy sztabie gen. Władysława Andersa w Kujbyszewie, jednakże z powodu ostatecznej ewakuacji Wojska Polskiego z ZSRR rozkazy odnośnie przyszłych losów eskadry zmieniono. Ostatecznie ze Związku Radzieckiego została ewakuowana 4 kwietnia 1942 r. na statku "Stalin" do Pahlewi w Persji.

Szlenkier wraz z eskadrą transportem lądowym został przerzucony nad Zatokę Perską, a następnie statkiem do Palestyny. Tam żołnierzy eskadry ulokowano w obozie namiotowym początkowo w Bashshit koło Gedery, potem w Beit Jirja koło Gazy i umundurowano w lotnicze uniformy. Pod koniec września 1942 r. całą eskadrę zabrano z powrotem do Suezu i zaokrętowano na statek płynący do Wielkiej Brytanii. Po długim, ponad półtoramiesięcznym rejsie (z postojami w Mombasie w Kenii, Durbanie i Cape Town w Południowej Afryce oraz u wybrzeży Pernambuco w Brazylii) Szlenkier wylądował 31 października 1942 r. w Glasgow. 10 listopada 1942 r., jako plutonowy podchorąży, wpisany na ewidencję żołnierzy Polskich Sił Powietrznych.

Szkolenie teoretyczne w Wielkiej Brytanii odbył w ośrodku wyszkolenia personelu latającego Air Crew Training Centre w Hucknall (od 2 grudnia 1942 r. do 14 stycznia 1943 r.), potem był słuchaczem kursu w Samodzielnym Dywizjonu Wyszkolenia Wstępnego (Polish Initial Training Wing) w Brighton (od 16 stycznia do 9 kwietnia 1943 r.). Kurs praktyczny na Tiger Mothach rozpoczął 19 maja 1943 r. w polskiej szkole pilotażu początkowego 25 (Polish) Elementary Flying Training School w Hucknall. Od 22 lipca latał na Masterach w polskiej szkole pilotażu podstawowego 16 (Polish) Service Flying Training School w Newton. 17 grudnia 1943 r. skierowany został na praktykę do szkoły strzelców pokładowych 8 Air Gunnery School w Evanton, gdzie na linkach holował rękawy do treningu strzeleckiego. W tym okresie, 1 stycznia 1944 r., otrzymał promocję oficerską na stopień podporucznika. 20 czerwca 1944 r. wysłany został na kurs myśliwski do jednostki wyszkolenia bojowego 61 Operational Training Unit w Rednal. 9 września 1944 r. skierowany został do 84 Group Support Unit w Thruxton (jednostki pomocniczej 84 Grupy Myśliwskiej RAF), po czym 19 września trafił wreszcie do jednostki bojowej - 308 Dywizjonu Myśliwskiego "Krakowskiego", który stacjonował wówczas w Lille-Vendeville we Francji. Pierwszy lot bojowy wykonał 27 września 1944 r. - było to wymiatanie nad Arnhem. Do końca roku wykonał dalszych kilkadziesiąt lotów, głównie na bombardowania celów naziemnych i wymiatania.

1 stycznia 1945 r. poleciał w składzie 131 Skrzydła Myśliwskiego na bombardowanie celów w rejonie Woondrechtu. Po powrocie, nad bazą skrzydła w Sint-Denijs-Westrem w Belgii doszło do walki z niemieckimi myśliwcami, która do historii przeszła jako bitwa nad Gandawą. Szlenkier w walce zestrzelił jednego Focke-Wulfa, jednakże sam niedługo potem z powodu braku paliwa przymusowo wylądował z wciągniętym podwoziem w polu, uszkadzając nieznacznie Spitfire'a. Uwieczniony został na fotografii, na której pozował przy wraku wypalonego Fw 190 "niebieska 5". Zdjęcie obiegło ówczesną prasę belgijską i do dziś jest symbolem jednego z najwspanialszych sukcesów polskiego lotnictwa w czasie II wojny światowej.

Ostatni lot bojowy Szlenkier wykonał 26 kwietnia 1945 r. (bombardowanie celów w Bad Zwischenahn). W 308 Dywizjonie pozostał do 25 sierpnia 1945 r., a od 18 września tego roku przebywał w Bazie Sił Powietrznych w Dunholme Lodge. W 1947 r. wstąpił do Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia, ostatecznie decydując się na pozostanie w Wielkiej Brytanii. Służbę w lotnictwie zakończył w polskim stopniu porucznika i brytyjskim Flight Lieutenanta. W czasie wojny wykonał łącznie 92 loty bojowe i 1 lot operacyjny. Odznaczony został trzykrotnie Krzyżem Walecznych, trzykrotnie Medalem Lotniczym, Polowym Znakiem Pilota oraz medalami pamiątkowymi.

W cywilu postanowił dokończyć rozpoczęte przed wojną studia. Na University of London w 1948 r. zdobył tytuł inżyniera (Bachelor of Science). Znalazł zatrudnienie w przemyśle lotniczym - pracował kolejno w Anglii, Kanadzie i Stanach Zjednoczonych i Francji (m.in. dla Airbusa).

Po przejściu na emeryturę w 1991 r. zamieszkał w St Lary-Soulan we Francji. Zajął się działalnością społeczną. Był członkiem Rady Narodowej RP w Londynie i Krajowej Rady Lotnictwa w Polsce. Był współzałożycielem Historycznego Towarzystwa Lotniczego im. gen. pil. Aleksandra Gabszewicza, którego celem było sprowadzanie do Polski kopii zbiorów archiwalnych dotyczących Polskich Sił Powietrznych. Był także inicjatorem powstania i projektantem tablic pamiątkowych 131 Skrzydła Myśliwskiego w Gandawie oraz Szkoły Podchorążych Rezerwy Lotnictwa w Katedrze Polowej Wojska Polskiego w Warszawie. Do ostatnich chwil życia zbierał i opracowywał materiały dotyczące historii 308 Dywizjonu Myśliwskiego "Krakowskiego", które pragnął wydać w formie książkowej.

Major Tadeusz Szlenkier zmarł 28 września 1998 r. w Rustington w Anglii, miał 80 lat. Po kremacji jego prochy sprowadzono do Polski i złożono w rodzinnym grobowcu Szlenkierów na Cmentarzu Powązkowskim. Był żonaty z Hanną z domu Jasiukowicz, miał czworo dzieci.

Wojciech Zmyślony