Antoni Rutkowski

Antoni Rutkowski urodził się 10 czerwca 1912 r. we wsi Sobienie Biskupie, ówcześnie pod zaborem rosyjskim, w późniejszym powiecie garwolińskim województwa warszawskiego (obecnie - powiecie otwockim województwa mazowieckiego). Jego rodzicami byli Jan i Władysława z domu Przybysz, rolnicy. Ojciec był także radnym powiatu oraz sołtysem wsi Sobienie Biskupie.

Antoni edukację pobierał w Warszawie, kończąc w 1926 r. siedmioklasową szkołę powszechną, a następnie w 1930 r. trzyletnią wieczorową szkołę rzemieślniczą, dzięki której zdobył fach ślusarza-mechanika. Pracował w Fabryce Wyrobów Srebrnych i Platerowanych Józef Fraget w Warszawie, a następnie w Elektrowni Miejskiej w Warszawie (tzw. elektrownia Powiśle).

3 listopada 1934 r. Rutkowski został powołany do odbycia czynnej służby wojskowej (z rocznym odroczeniem poboru, który normalnie miał miejsce w wieku 21 lat). Trafił do 1 Pułku Lotniczego w Warszawie, gdzie do 15 grudnia 1934 r. w Eskadrze Sztabowej przeszedł kurs rekrucki, zakończony przysięgą. 7 stycznia 1934 r. rozpoczął w pułkowej Szkole Obsługi Samolotów kurs pomocników mechaników, po którym 5 kwietnia 1935 r. został przydzielony z powrotem do Eskadry Sztabowej. Jak pokazała przyszłość, jego dalsza służba w lotnictwie nie była jednak związana z naprawianiem i obsługą samolotów, lecz leczeniem ludzi. 8 maja 1935 r. został przydzielony na kurs do podoficerskiej szkoły sanitarnej (zapewne w składzie Centrum Wyszkolenia Sanitarnego w Warszawie), a 13 sierpnia 1935 r. rozpoczął w tym samym oddziale kurs dezynfekcji. 17 listopada 1935 r. trafił na praktykę do 1 Szpitala Okręgowego w Warszawie (tzw. Szpitala Mokotowskiego). 21 stycznia 1936 r. został przydzielony z powrotem do 1 Pułku Lotniczego w Warszawie, do Kompanii Portowej na stanowisko sanitariusza, a po awansie na kaprala na podoficera izby chorych. 26 września 1936 r. został przeniesiony do rezerwy.

Dwukrotnie powoływany był na ćwiczenia rezerwy do 1 Pułku Lotniczego: między 23 września a 19 października 1937 r. do Kompanii Portowej oraz od 24 sierpnia do 21 października 1938 r. do 112 Eskadry Myśliwskiej. Podczas tych drugich uczestniczył w tzw. operacji zaolziańskiej. Jego eskadra przebazowała się na polowe lotnisko koło Pszczyny i weszła w skład lotnictwa Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Śląsk”, której oddziały lądowe 2 października 1938 r. wkroczyły na Zaolzie, odbierając je Czechosłowacji. W tym właśnie okresie Rutkowski otrzymał awans do stopnia plutonowego.

Po raz kolejny powołany został 24 sierpnia 1939 r. w związku z mobilizacją. Ponownie trafił do 112 Eskadry, która wchodziła w skład III/1 Dywizjonu Myśliwskiego (wraz ze 111 Eskadrą) i we wrześniu 1939 r. miała za zadanie bronić Warszawy przed niemieckimi nalotami. Z jednostką przeszedł cały szlak bojowy, bazując na lądowiskach koło Warszawy, koło Lublina, a wreszcie we wschodnich województwach Polski. Zajmował się rannymi i chorymi żołnierzami personelu latającego i naziemnego, którzy nie wymagali hospitalizacji i mogli pozostać w jednostce także w warunkach polowych.

Wobec napaści sowieckiej na Polskę, 17 września 1939 r. w rzucie kołowym swojej jednostki Rutkowski wyruszył w stronę granicy rumuńskiej. Przekroczył ją nazajutrz o godz. 12:40. w Śniatynie, na rozkaz kpt. pil. Zdzisława Krasnodębskiego, dowódcy III/1 Dywizjonu Myśliwskiego. W neutralnym kraju został internowany, zgodnie z zasadami prawa międzynarodowego. Droga do docelowego obozu zajęła mu blisko dwa tygodnie, z postojami w Rădăuţi i Satano. Później przebywał w obozach wojskowych: od 31 września do 21 grudnia 1939 r. w Pitesti, a od 22 grudnia 1939 r. - w Comișani. 25 stycznia 1940 r. uciekł stamtąd w cywilnym ubraniu, ale nazajutrz został zamknięty w obozie cywilnym w Ploesti. Ostatecznie ponownie zbiegł na wolność i 5 lutego 1940 r. wyjechał do Bukaresztu, by uzyskać pomoc od polskich władz wojskowych. Po otrzymaniu dokumentów umożliwiających wyjazd na Zachód, gdzie formowało się na nowo Wojsko Polskie, 6 lutego 1940 r. wyruszył do Konstancy nad Morzem Czarnym, gdzie nazajutrz wsiadł na statek SS „Théophile Gaultier”. Na jego pokładzie 16 lutego 1940 r. dotarł do Marsylii.

Pierwsze dni we Francji Rutkowski spędził w obozie Carpiagne koło Marsylii, skąd 22 lutego 1940 r. został przeniesiony do stacji zbornej dla lotników w Septfonds. Jakiś czas później został przydzielony do Centrum Wyszkolenia Lotnictwa w Lyon-Bron, gdzie podjął służbę podoficera sanitarnego. W połowie czerwca 1940 r., gdy Francja chyliła się ku upadkowi, polskich lotników z Lyonu przewieziono koleją na południowy zachód Francji. Po ogłoszeniu rozejmu między Francją a III Rzeszą ewakuowano ich drogą morską do Wielkiej Brytanii. Rutkowski znalazł się w grupie, która jednym ze statków odpłynęła z Port-Vendres do Afryki Północnej, a następnie pociągiem została przetransportowana do Casablanki w Maroku. Płynąc stamtąd, via Gibraltar, dotarł na Wyspy Brytyjskie 15 lipca 1940 r.

Początkowo przebywał w bazie RAF Weeton, jednym z ośrodków zbornych dla polskich lotników, by 18 września 1940 r. odejść do Bazy Sił Powietrznych w Blackpool. Został wciągnięty na ewidencję Polskich Sił Powietrznych z numerem służbowym 784719 i ponownie trafił do wojskowej służby zdrowia jako podoficer sanitarny (w brytyjskiej nomenklaturze - ze specjalnością Nursing Orderly). Krótko potem, 24 września 1940 r. dostał przydział do 307 Dywizjonu Myśliwskiego Nocnego „Lwowskiego”, formującego się od niedawna w bazie RAF Kirton-in-Lindsey. W jednostce tej pozostał aż do połowy 1942 r. i stacjonował z nią na lotniskach w Jurby na Wyspie Man oraz Squires Gate, Colerne i Exeter w Anglii. Opiekował się zarówno personelem latającym (pilotami i strzelcami, a później radioobserwatorami), jak i naziemnym.

1 czerwca 1942 r. został przeniesiony do polskiej 16 Szkoły Pilotażu Podstawowego (16 (Polish) Service Flying Training School) w bazie RAF Newton, głównym ośrodku szkolenia polskich pilotów w Wielkiej Brytanii. Objął stanowisko szefa izby chorych, odpowiadając za leczenie zarówno kadry stałej szkoły (dowódców, instruktorów i personelu naziemnego), jak i kursantów.

Pomiędzy 28 marca a 26 kwietnia 1944 r. był odkomenderowany do Szpitala im. Ignacego Paderewskiego w Edynburgu, jednak nie jest jasne, czy w związku z koniecznością podratowania własnego zdrowia, czy też w ramach obowiązków służbowych sanitariusza.

16 sierpnia 1946 r. został przydzielony do Bazy Sił Powietrznych w Dunholme Lodge. Początkowo planował ściągnąć na Zachód swoją żonę, ale ostatecznie zgłosił chęć powrotu do Polski. 6 września 1946 r. został przeniesiony do obozu repatriacyjnego 94 Polish Repatriation Camp w Polkemmet, skąd drogą morską został odesłany do kraju. Z chwilą przyjazdu do kraju został zdemobilizowany. Służbę w Polskich Siłach Powietrznych zakończył w polskim stopniu starszego sierżanta i brytyjskim Flight Sergeanta. Został odznaczony Medalem Lotniczym.

Rutkowski zamieszkał wraz z żoną w Warszawie i zatrudnił się ponownie w Elektrowni Warszawskiej. Później pracował w Zakładzie Sieci Elektrycznych (wchodzącego w skład Zjednoczenia Energetycznego - Okręg Warszawa), Elektrociepłowni Żerań oraz Elektrociepłowni Siekierki.

Starszy sierżant Antoni Rutkowski zmarł 22 lutego 1975 r. w Warszawie. Spoczął na cmentarzu parafialnym w Warszawicach koło rodzinnych Sobieni Biskupich. Od 1937 r. był żonaty z Adelą z domu Osiak. W okresie powojennym wraz z żoną wychowywał Barbarę Wielgomas, dziewczynkę z rodziny żony, której rodzice zginęli podczas II wojny światowej.

Wojciech Zmyślony