Polskie Siły Powietrzne w II wojnie światowej
Edward Kwolek

Edward Kwolek

Edward Władysław Kwolek urodził się 13 stycznia 1908 r. w miejscowości Szczakowa (obecnie część Jaworzna) w Małopolsce (rodzice Jan i Julia z domu Sochacka). Po maturze zdanej w Korpusie Kadetów nr 1 we Lwowie wstąpił w 1928 r. do Szkoły Podchorążych Marynarki Wojennej w Toruniu. Po roku zmienił plany i przeniósł się do Szkoły Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie. W połowie nauki w SPL, jako kapral podchorąży, na okres od 19 sierpnia do 8 września 1930 r. skierowany został na manewry 54 Eskadry Liniowej na poligon Leśna koło Baranowicz. 15 sierpnia 1931 r. ukończył dęblińską uczelnię, otrzymując promocję na podporucznika obserwatora.

Trafił do 54 Eskadry Liniowej w 5 Pułku Lotniczym w Lidzie. Po półtora roku służby w tej jednostce, 1 maja 1933 r. odszedł do Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa w Dęblinie na kurs pilotażu. Kursu tego nie ukończył z powodu kraksy lotniczej. W wyniku obrażeń (po wypadku cierpiał m.in. na lekki paraliż twarzy) trafił do szpitala. Po powrocie do latania od października 1933 r. służył w II plutonie 53 Eskadry Towarzyszącej na Porubanku. Od 4 października 1935 r. przez około rok był adiutantem I Dywizjonu Liniowego na Porubanku, po czym powrócił do II/53 plutonu. Od października 1937 r. dowodził I/59 plutonem (I plutonem 59 Eskadry Towarzyszącej), równocześnie będąc zastępcą dowódcy 59 Eskadry i oficerem oświatowym 5 Pułku Lotniczego.

Latem 1939 r. - już w stopniu kapitana - zajmował się przygotowywaniem lotnisk polowych - wizytował je i w razie potrzeby wskazywał, jeśli należało np. wyrównać nawierzchnię lub zlikwidować przeszkody na podejściu do lądowania. W sierpniu 1939 r. otrzymał przydział mobilizacyjny jako dowódca Eskadry Zapasowej w Bazie Lotniczej nr 5. Nie walczył w kampanii wrześniowej, a po wkroczeniu Armii Czerwonej do Polski, dowodząc grupą niższych stopniem żołnierzy, ewakuował się na Litwę. Granicę przekroczył 19 września rano. Został internowany w obozie w miejscowości Kołatowo nad Niemnem. 11 października uciekł zeń i przedostał się do Kowna, gdzie otrzymał pomoc od członków Polonii litewskiej. Po załatwieniu formalności i otrzymaniu odpowiednich dokumentów, wyruszył do Tallinna w Estonii, skąd 1 grudnia 1939 r. odpłynął statkiem do Sztokholmu. Ze Szwecji odleciał samolotem cywilnych linii lotniczych do Danii i dalej do Holandii. 10 grudnia wyruszył z Amsterdamu do Francji.

Po zgłoszeniu się do polskiego lotnictwa zakwaterowany został w Le Bourget, a 8 stycznia 1940 r. przeniesiony do Lyonu. Objął dowództwo grupy szeregowców personelu naziemnego. Podczas kampanii francuskiej w maju i czerwcu 1940 r. ponownie nie brał udziału w działaniach wojennych, lecz ewakuował się z podległą mu grupą do La Rochelle. 19 czerwca odpłynął stamtąd na pokładzie brytyjskiego statku "Alderpool" i 22 czerwca był już w Plymouth w Wielkiej Brytanii. Skierowany został najpierw do Blackpool jako dowódca grupy szeregowców, a następnie - we wrześniu 1940 r. - na przeszkolenie do szkoły nawigacji 1 Air Observer Navigation School w Prestwick. Następnie ukończył kurs zgrywania załóg w jednostce wyszkolenia bojowego 18 Operational Training Unit w Bramcote, a 10 października 1941 r. został przydzielony do 305 Dywizjonu Bombowego "Ziemi Wielkopolskiej" w Lindholme. Tam skrystalizowała się stała załoga Kwolka: sierż. pil. Jan Michej, kpr. pil. Zdzisław Jędrzejczak, kpr. rtg. Zygmunt Mochnacki, kpr. strz. Edward Brodzki i sierż. strz. Zygmunt Skopiński. Pierwszy lot bojowy Kwolek odbył nocą z 7 na 8 grudnia 1941 r. - celem był port w Calais. W ciągu kolejnych miesięcy bombardował głównie najtrudniejsze cele - niemieckie miasta - Bremę, Emden, Kolonię Essen, Hamburg, Mannheim, Rostock, Dortmund, Duisburg, Hanower, Kilonię, Lubekę i Wilhelmshaven. Parokrotnie latał także nad Belgię, Francję i Holandię, bombardując lub minując cele w Amsterdamie, Ostendzie, Cherbourgu, St Nazaire i Lorient. Nocą z 31 lipca na 1 sierpnia 1942 r. wykonał swój ostatni w turze lot. Celem miał być Düsseldorf, jednakże nad morzem Wellington został zaatakowany przez Bf 110. Pilot wyrzucił bombę i manewrując uciekł przed nocnym myśliwcem, szczęśliwie powracając do bazy w Hemswell.

Jako lotnik 305 Dywizjonu Kwolek zaproszony został na kurs dla spadochroniarzy w 1 Samodzielnej Brygadzie Spadochronowej. W dwóch turach (w październiku 1941 r. i w kwietniu 1942 r.) przeszedł skrócone szkolenie w Largo i Ringway, za co otrzymał Znak Spadochronowy. Po zakończeniu tury lotów w dywizjonie, we wrześniu 1942 r. skierowany został do polskiej szkoły pilotażu podstawowego 16 (Polish) Service Flying Training School w Newton, gdzie objął - po raz kolejny w swej oficerskiej karierze - dowództwo grupy personelu naziemnego. 9 lipca 1943 r. przeniesiony został na podobne stanowisko do polskiej szkoły pilotażu początkowego 25 (Polish) Elementary Flying Training School w Hucknall. W lutym 1944 r. otrzymał przydział do sztabu 93 Grupy Bombowej RAF (93 Bomber Group) jako polski oficer łącznikowy. Zgłosił się ochotniczo do odbycia drugiej tury lotów bojowych, wobec czego skierowano go w listopadzie 1944 r. do jednostki przeszkolenia na sprzęt ciężki 1669 Heavy Conversion Unit w Langar (w której załogi latające wcześniej na dwusilnikowcach zapoznawały się z czteromotorowymi Halifaksami). Stworzył tam nową załogę w składzie: kpt. pil. Alojzy Ratajczak, sierż. pil. Jerzy Grzmielewski, sierż. rtg. Franciszek Bąk, sierż. mech. pokł. Eugeniusz Kocoń i strzelcy sierż. Eugeniusz Kłak i sierż. Ryszard Jarocki. Po zakończeniu kursu wraz z nią wysłany został via Blackpool do Glasgow, skąd 28 stycznia 1945 r. odpłynął na statku "Scythia" do Neapolu.

15 lutego 1945 r. Kwolek przybył do Brindisi, na lotnisko 301 Dywizjonu do Zadań Specjalnych "Ziemi Pomorskiej - Obrońców Warszawy". Zdążył wykonać tylko dwa loty bojowe ze zrzutami, oba nad północne Włochy - nocą z 22 na 23 lutego oraz z 23 na 24 lutego. Potem jednostkę wycofano z Włoch i przekształcono w dywizjon transportowy. Na początku kwietnia Kwolek był już w Blackbushe w Anglii. 30 kwietnia 1945 r. skierowany został do szkoły nawigacji 5 Air Navigation School w Jurby na Wyspie Man, gdzie został komendantem polskiego personelu. W 1946 r. został przeniesiony do bazy RAF Newton, gdzie został komendantem jednostki zbornej polskich lotników. Po rozformowaniu Polskich Sił Powietrznych wstąpił do Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia, w brytyjskim stopniu Squadron Leadera i polskim majora. Za zasługi wojenne odznaczony został Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari (nr 9534), czterokrotnie Krzyżem Walecznych, czterokrotnie Medalem Lotniczym, Polowym Znakiem Obserwatora (nr 546), brytyjskim Distinguished Flying Cross oraz medalami pamiątkowymi.

13 października 1948 r. został przyjęty do Royal Air Force z przydziałem do służby kancelaryjnej (Secretarial Branch) w stopniu Flight Lieutenanta (otrzymał numer służbowy 500319). Służył kolejno w bazach West Malling w Anglii, Habbaniya w Iraku, El-Hamra w Egipcie oraz w Pakistanie, skąd ostatecznie powrócił do Wielkiej Brytanii. 26 stycznia 1950 r. przyjął brytyjskie obywatelstwo. W 1963 r. przeszedł w stan spoczynku. W tym samym roku, po raz pierwszy po wojnie, odwiedził Polskę. W 1984 r. wydał swoje wspomnienia z okresu służby w lotnictwie pt. "Bomby w celu". Mieszkał w Brighton w hrabstwie East Sussex.

Major obserwator Edward Kwolek zmarł 3 grudnia 1987 r. w Brighton w wieku 79 lat.

Wojciech Zmyślony