Piotr Kliman

Piotr Kliman przyszedł na świat 17 października 1917 r. w Lublinie, w rodzinie Teodora i Anny. W 1936 r. w rodzinnym mieście zdał maturę w gimnazjum typu matematyczno-przyrodniczego. Swoją przyszłość postanowił związać z Wojskiem Polskim.

1 września 1936 r. rozpoczął naukę na kursie unitarnym w Szkole Podchorążych Piechoty w Różanie. Ukończył go 21 grudnia tego roku, a z początkiem 1937 r. został słuchaczem Szkoły Podchorążych Lotnictwa - Grupy Technicznej w Warszawie. Przez kolejne dwa i pół roku szkolony był w specjalności oficera technicznego. W czasach pokoju stopień oficerski zdobyłby w październiku 1939 r., jednak wybuch wojny sprawił, że promocję na stopień podporucznika nadano mu w trybie przyspieszonym w czasie kampanii wrześniowej, ze starszeństwem 1 sierpnia 1939 r. 4 września 1939 r. został przydzielony do Bazy Lotniczej nr 4 (powstałej ze zreorganizowanego 4 Pułku Lotniczego w Toruniu, pozbawionego eskadr bojowych). Nową siedzibą Bazy miał być Brześć nad Bugiem, jednak ewakuowane z Torunia oddziały Bazy zostały rozproszone i nigdy nie dotarły do miejsca przeznaczenia. Po przybyciu do Brześcia nad Bugiem Kliman został wysłany z pismami ze sztabu Naczelnego Dowódcy Lotnictwa i Obrony Przeciwlotniczej do Lidy i Wilna. Po powrocie w dniu 11 września nie zastał w Brześciu już nikogo, wobec czego dołączył do Kompanii Obsługi Węzła Lotnisk nr 21 pod dowództwem mjr. pil. Karola Eberhardta, z którą ewakuował się w kierunku Tarnopola. W dniu agresji sowieckiej na Polskę dostał się do niewoli, po zatrzymaniu jego kolumny transportowej przez oddział Armii Czerwonej złożony z broni pancernej i kawalerii.

Kliman został skierowany do przejściowego obozu jenieckiego w Kamieńcu Podolskim. Po kilku dniach został wywieziony stamtąd w głąb ZSRR, do obozu rozdzielczego położonego koło miejscowości Tiotkino (tzw. obozu putywelskiego, od pobliskiego Putywla). Od 1 listopada 1939 r. był więziony w obozie specjalnym w Kozielsku w obwodzie smoleńskim. Tam, podobnie jak wszyscy polscy oficerowie, stał się celem rozpracowania prowadzonego przez NKWD. W jego biegu Sowieci ustalili, że opiekun Klimana, mężczyzna o nazwisku Adamowicz, przed wojną przekazywał jakoby dalej korespondencję napływającą do kraju od polskiego wywiadu z ZSRR. Ten z pozoru błahy fakt ten uratował lotnikowi życie. Gdy w pierwszej połowie kwietnia 1940 r. Sowieci przystępowali do realizacji zbrodni katyńskiej, czyli mordu m.in. na polskich oficerach z obozów w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie, Kliman z jako jeden z około 400 osób został z rozmysłem skreślony z list przeznaczonych do rozstrzelania. NKWD planowało wydobyć od niego dalsze informacje dotyczące kwestii wywiadowczych. Z tego powodu 20 maja 1940 r. został wywieziony z Kozielska do Moskwy. W więzieniach NKWD Butyrki i Łubianka został poddany brutalnemu śledztwu, z zastraszaniem i torturami. 8 września 1940 r. został odesłany do obozu jenieckiego w Griazowcu w obwodzie wołogodzkim, gdzie Sowieci zgrupowali oszczędzonych od zbrodni katyńskiej, z planem wykorzystania ich do swoich celów.

Podczas pobytu w Griazowcu Kliman należał do nieformalnego kółka lotniczego, w skład którego wchodzili dwaj inni lotnicy ocaleni od zagłądy: por. obs. Ludwik Jaksztas i por. obs. Jan Mintowt-Czyż, a także dwaj piechurzy: plut. pchor. Zdzisław Kołodziej (pracownik Instytutu Technicznego Szybownictwa) oraz kpr. pchor. Władysław Furtek (wszyscy zostali później żołnierzami Polskich Sił Powietrznych na Zachodzie). Członkowie kółka w swoim gronie prowadzili dyskusje i przedstawiali referaty dla współjeńców z innych broni. Po ogłoszeniu postanowień układu Sikorski-Majski, Kliman został wcielony do Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR. 3 września 1941 r. trafił do obozu wojskowego w Tockoje, gdzie organizowała się 6 Dywizja Piechoty. Potem został przeniesiony do Stacji Zbornej dla Lotników i Marynarzy w Kołtubance. W dużej grupie polskich lotników został odesłany do Wielkiej Brytanii, drogą morską na pokładzie krążownika HMS "Trinidad" (rejs z Murmańska do portu Greenock w Szkocji trwał od 24 stycznia do 1 lutego 1942 r.).

Na Wyspach Kliman trafił początkowo do bazy RAF Kirkham na rekonwalescencję po pobycie w ZSRR. 21 marca 1942 r. został zweryfikowany jako oficer lotnictwa i wcielony do Polskich Sił Powietrznych z numerem ewidencyjnym P-1759. Zgłosił się do służby w powietrzu. Pierwszy etap nauki rozpoczął 8 marca 1942 r. w ośrodku wyszkolenia personelu latającego Air Crew Training Centre w Hucknall. 27 czerwca 1942 r. trafił do kolejny kurs teoretyczny w skrzydle wyszkolenia wstępnego 13 Initial Training Wing w Torquay. 20 sierpnia 1942 r. rozpoczął naukę w polskiej szkole pilotażu początkowego 25 (Polish) Elementary Flying Training School w Hucknall. Latać uczył się za sterami samolotów Tiger Moth. Po pomyślnym przejściu tego etapu nauki został przydzielony od polskiej szkoły pilotażu podstawowego 16 (Polish) Service Flying Training School w Newton. Szkolił się na jednosilnikowych samolotach typu Master. Trwający od 23 października 1942 r. do 28 kwietnia 1943 r. kurs zakończył pomyślnie, zdobywając tytuł pilota. Został następnie przydzielony do jednostki nieoperacyjnej (zapewne jednej z brytyjskich szkół strzelców pokładowych, obserwatorów lub jednostki współpracy z obroną przeciwlotniczą) celem odbycia praktyki w pilotażu. 3 listopada 1943 r. został przydzielony do jednostki wyszkolenia bojowego 61 Operational Training Unit w Rednal, gdzie przeszedł kurs myśliwski, latając na Spitfire'ach I, II i V. Po jego ukończeniu, 2 lutego 1944 r. został przydzielony do 315 Dywizjonu Myśliwskiego "Dęblińskiego". Jednostka miała na wyposażeniu wówczas Spitfire'y V i stacjonowała w bazie RAF Heston. W kwietniu 1944 r. została przeniesiona do Coolham i przezbrojona na samoloty Mustang III.

Kliman w ciągu kolejnego roku uczestniczył we wszystkich ważniejszych operacjach 315 Dywizjonu: eskortach bombowców i wymiataniach myśliwskich nad Europą Zachodnią oraz Norwegią, wsparciu inwazji aliantów w Normandii oraz zwalczaniu nad południową Anglią latających bomb V1. Stacjonował na lotniskach Ford, Brenzett, Andrews Field i Coltishall w Anglii oraz Peterhead w Szkocji. Zgłosił zestrzelenie dwóch latających bomb: 6 sierpnia 1944 r. oraz 17 sierpnia 1944 r. Na oficjalnym wykazie zestrzeleń V1 sporządzonym przez tzw. komisję Bajana zaliczono mu jedynie 1 i 1/2 zestrzelenia.

W połowie lutego 1945 r., po podaniu do wiadomości publicznej uzgodnień poczynionych na konferencji jałtańskiej, Kliman odmówił wykonywania lotów bojowych, w ramach protestu przeciwko uległości aliantów wobec Sowietów w kwestii powojennych losów Polski. Swojego postanowienia dochował do samego końca wojny. Z tego powodu ze strony władz wojskowych doświadczył nieprzyjemności, jednak (o ile wiadomo) nigdy nie otrzymał poważniejszej kary. Po odmowie został 14 marca 1945 r. administracyjnie przesunięty z 315 Dywizjonu do dowództwa 133 Skrzydła Myśliwskiego jako rzekomo chory, a 5 kwietnia 1945 r. przeniesiony do Bazy Sił Powietrznych w Blackpool. 11 września 1945 r. został przydzielony z powrotem do 315 Dywizjonu. W jednostce pozostał do końca jej istnienia.

Po rozformowaniu Polskich Sił Powietrznych wstąpił do Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia. Od 14 stycznia 1947 r. miał przydział do polskiej jednostki demobilizacyjnej 5 Polish Resettlement Unit we Framlingham. Zdemobilizował się w polskim stopniu porucznika i brytyjskim Flight Lieutenanta. Został odznaczony Krzyżem Walecznych, dwukrotnie Medalem Lotniczym oraz Polowym Znakiem Pilota (nr 1816). W czasie wojny wykonał 41 lotów bojowych i 36 operacyjnych.

Zdecydował się pozostać w Wielkiej Brytanii. Ukończył studia uzyskując dyplom inżyniera mechanika. Pracował w zawodzie w różnych firmach. W 1956 r. wyemigrował do Stanów Zjednoczonych i osiadł w Ann Arbor w stanie Michigan. Pracował jako inżynier w stanach Nowy York i Connecticut. Nigdy nie zdecydował się przyjechać do Polski.

Porucznik Piotr Kliman zmarł na chorobę nowotworową 15 kwietnia 1974 r. w Ann Arbor, w wieku 56 lat. Został pochowany na Cmentarzu Katolickim św. Tomasza (Saint Thomas Catholic Cemetery) w Ann Arbor. Był żonaty z Ireną Kliman, z domu Wysocką, podoficerem Pomocniczej Lotniczej Służby Kobiet.

Wojciech Zmyślony