Polskie Siły Powietrzne w II wojnie światowej
Rafał Gogoliński-Elston

Rafał Gogoliński-Elston

Rafał Gogoliński-Elston urodził się 5 lutego 1902 r. w Kijowie. Jego pochodzenie jest niejasne. Był prawdopodobnie synem dworzanina cesarzowej Marii Fiodorownej, kniazia Sumarokow-Jesupow-Elstona, i Polki Michaliny Plater-Broel (taką informację miał osobiście przekazać pisarzowi Jerzemu Żuławskiemu; za jej prawdziwością przemawia używanie przez niego, jako członu nazwiska - Elston). Po śmierci matki, która zmarła gdy miał cztery lata, miał wychowywać się w środowisku rosyjskim. Jednak we własnoręcznie pisanych życiorysach podawał, że był synem Juliana Gogolińskiego, Polaka, działacza niepodległościowego w Kijowie i Michaliny z domu Łojko.

Uczęszczał do gimnazjum o profilu humanistycznym w Kijowie. Należał do drużyny harcerskiej, która współpracowała z Polską Organizacją Wojskową. Za publiczny konflikt z kuratorem Derewnickim w kwestii rozbiorów Polski i odmowę używania wobec cara tytułu króla polskiego został wydalony ze szkoły. W 1916 r. w Irpeniu koło Kijowa urządził manifestację narodową, za co został pobity przez policję. W następnym roku na kolonii Polskiego Towarzystwa Dobroczynności w Irpeniu prowadził ćwiczenia terenowe. W 1918 r. po rozbrojeniu I i II Korpusu Polskiego organizował pomoc dla żołnierzy polskich.

Po wojnie polsko-bolszewickiej wstąpił do Seminarium Duchownego w Gnieźnie. Redagował tam pismo dla alumnów. W 1922 r. przeniósł się do powstałego w Łucku Wyższego Seminarium Duchownego Łucko-Żytomierskiego, gdzie kierował biblioteką seminaryjną. Święcenia kapłańskie przyjął w Krakowie 24 października 1924 r. Po wyświęceniu objął funkcję wikarego w Derażach koło Równego w diecezji łuckiej. W 1925 r. został dyrektorem sanatoryjnych szkół: szkoły powszechnej, gimnazjum i szkoły handlowej w Zakopanem. Następnie był zastępcą dyrektora, a później dyrektorem gimnazjum w Zakopanem.

1 lipca 1934 r. został powołany do Wojska Polskiego. Objął funkcję kapelana stołecznego 21 Pułku Piechoty "Dzieci Warszawy". Od 27 maja 1936 r. był kapelanem 30 Pułku Strzelców Kaniowskich w Warszawie, a następnie 1 Pułku Lotniczego w Warszawie. Był jednocześnie proboszczem parafii wojskowej św. Jerzego w Warszawie oraz redaktorem "Rozkazu Wewnętrznego Biskupa Polowego". Pełnił również funkcję prokuratora sądu biskupa polowego. Wygłaszał kazania podczas nabożeństw transmitowanych przez Polskie Radio. W roku akademickim 1937/38 studiował na fakultecie Teologii Katolickiej Uniwersytetu Warszawskiego.

We wrześniu 1939 r. otrzymał przydział na funkcję szefa duszpasterstwa Armii "Prusy". Po rozbiciu tej armii w walkach na Kielecczyźnie wycofywał się na wschodnie tereny Polski. 11 września dołączył w Łucku do biskupa polowego WP Józefa Gawliny. W tym samym dniu w czasie niemieckiego nalotu bombowego został ranny. Ponieważ w tym nalocie zginął ks. Drużbacki, sekretarz biskupa Gawliny, Gogoliński został mianowany na tę funkcję. Tuż przed przekroczeniem granicy rumuńskiej został ponownie ranny. Zaopiekował się nim biskup Gawlina, przewożąc go do Rumunii. Następnie wyjechał z biskupem Gawliną do Werony, gdzie leczył się w klasztorze kamedułów.

Od grudnia 1939 r. przebywał w Lyonie, gdzie został mianowany przez biskupa Gawlinę naczelnym kapelanem lotnictwa polskiego we Francji. Po kapitulacji Francji przybył do Wielkiej Brytanii. W sierpniu 1940 r. został kapelanem w Centrum Wyszkolenia Ziemnego w Blackpool, pełnił również funkcję kapelana lotnictwa przybyłego z Francji. 7 marca 1941 r. po reorganizacji służb duszpasterskich w lotnictwie, został kapelanem bazy Polskich Sił Powietrznych i rejonu Blackpool. Rejon ten obejmował znaczny obszar Wielkiej Brytanii, a podległe mu jednostki stacjonowały na 30 lotniskach. Odwiedzając je uczestniczył również w lotach nieoperacyjnych, zdarzyło się nawet, że jego samolot wodował na Morzu Irlandzkim.

Od 1943 r. był dyrektorem działającej w Wielkiej Brytanii organizacji charytatywnej Episkopatu Ameryki Północnej - National Catholic Welfare Conference, która niosła pomoc polskim żołnierzom. Ze środków finansowych tej organizacji tworzono świetlice, kantyny, sklepy, uczelnie i warsztaty. Utworzył również Fundusz Pomocy Jeńcom. Zebrane wśród lotników ofiary umożliwiły zakup i wysyłkę 4800 paczek do obozów jenieckich w Niemczech. W Londynie redagował miesięcznik "Rozkaz Wewnętrzny" - organ biskupa polowego WP. Był również redaktorem Wydawnictwa Polskiej Akcji Katolickiej na terenie Wielkiej Brytanii, które wydawało m.in.: "Myśl Katolicką", "Ruch Katolicki", "Cel", "Drogę", "Na Przełomie" i "Po Tamtej Stronie".

Po zakończeniu działań wojennych był kapelanem w polskich jednostkach lotniczych (III Skrzydło Myśliwskie). Po likwidacji tych jednostek 28 czerwca 1947 r. przeszedł do RAF, pracował w Polskim Korpusie Przysposobienia i Rozmieszczenia. 15 kwietnia 1949 r. został zdemobilizowany w stopniu majora (starszego kapelana).

Został duszpasterzem polonijnym w Wielkiej Brytanii. Pracował w diecezji Northampton. Od 1970 r. był dziekanem dekanatu południowo-wschodniego w Londynie. Był sędzia Trybunału Matrymonialnego przy Arcybiskupstwie Westminster. Pełnił również wiele funkcji w polonijnych organizacjach. Od stycznia 1955 r. był naczelnym kapelanem Związku Harcerstwa Polskiego za granicą, wiceprezesem Stowarzyszenia Lotników Polskich, od lipca 1953 r. kapelanem Polskiego Związku Kawalerów Maltańskich, w lipcu 1953 r. współzałożycielem Stowarzyszenia Polskich Kapłanów w Wielkiej Brytanii. Był wieloletnim redaktorem działu kaznodziejskiego w wydawanym w Rzymie kwartalniku "Duszpasterz Polski Zagranicą". Od 31 sierpnia 1950 r. wygłaszał niedzielne kazania w sekcji polskiej BBC. Opiekował się szkołą Sióstr Nazaretanek w Pitsford.

19 stycznia 1963 r. został mianowany przez papieża Pawła VI prałatem domowym Ojca Świętego. Był kanonikiem honorowym kapituły łuckiej. Od biskupa polowego WP Józefa Gawliny otrzymał przywilej używania rokiety i kanonickiego mantoletu. Był autorem kilku prac historycznych, m.in. "Zjazd monarchów w Łucku 1429".

W uznaniu wybitnych czynów bojowych i osobistego męstwa w kampanii wrześniowej 1939 r. Rafał Gogoliński-Elston został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari (nr 13664) oraz czterokrotnie Medalem Lotniczym. Uhonorowano go również Medalem Niepodległości, Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, brytyjskim Order of the British Empire i innymi medalami pamiątkowymi. Zmarł 22 października 1982 r. w Londynie w wieku 80 lat.

Bogusław Szwedo