Polski Cmentarz Wojenny w Bolonii (Włochy)
Polski Cmentarz Wojenny w Bolonii, w dzielnicy San Lazzaro di Savena, jest miejscem spoczynku 1432 polskich żołnierzy (w tym 18 nieznanych z imienia i nazwiska oraz 14 weteranów zmarłych po 1947 r., już po rozformowaniu Polskich Sił Zbrojnych). Wszystkich nagrobków jest jednak mniej (1426), gdyż pod niektórymi pochowano więcej niż jednego żołnierza. Większość z nich służyła w 2 Korpusie Polskim i poległa w czasie walk na Linii Gotów, w Apeninie Emiliańskim oraz w bitwie o Bolonię. Budowa cmentarza trwała od 1 lipca do 15 grudnia 1946 r., a wzniesiono go siłami żołnierzy 10 Batalionu Saperów, którym asystowali miejscowi kamieniarze. Projektantem cmentarza był ppor. Zygmunt Majerski, inżynier architekt, oficer 2 Korpusu Polskiego, a wcześniej jeniec Oflagu VIIA w Murnau. Detale dekoracyjne były projektu i wykonania Michała Paszyna, polskiego artysty zamieszkałego od czasów przedwojennych we Włoszech. Uroczyste poświęcenie cmentarza odbyło się 12 października 1946 r. przy udziale biskupa polowego Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie Józefa Gawliny, w obecności gen. dyw. Władysława Andersa oraz kapelanów innych wyznań.
Wśród pochowanych w Bolonii jest 12 lotników: czterech pilotów i ośmiu żołnierzy personelu naziemnego. Należeli do 318 Dywizjonu Myśliwsko-Rozpoznawczego „Gdańskiego” oraz 663 Dywizjonu Samolotów Artylerii (jednostki 2 Korpusu Polskiego). Siedmiu z nich było na ewidencji Polskich Sił Powietrznych, a pięciu na ewidencji armii.
Por. pil. Czesław Nowak z 318 Dywizjonu był przeniesiony czasowo z macierzystego oddziału do 241 Dywizjonu Myśliwsko-Rozpoznawczego RAF (241 Squadron). 30 sierpnia 1944 r. brał udział w locie bojowym na rozpoznanie żeglugi nieprzyjaciela na wybrzeżu Adriatyku. Po wykonaniu zadania, koło Caorle (50 km na północny wschód od Wenecji), ostrzelał z lotu nurkowego niemiecką ciężarówkę. Po ataku zbyt nisko wyprowadził samolot z lotu nurkowego i zawadził o drzewo, a następnie prawym skrzydłem uderzył o ziemię. Spitfire VIII (JG540) Nowaka przyziemił stabilnie, nie odnosząc uszkodzeń kadłuba i nie zapalając się, jednak sam pilot zginął w kabinie na skutek odniesionych obrażeń. Jego grób znajduje się w kwaterze 2, rząd A, miejsce 4.
Kolejny z lotników leżących w Bolonii to por. pil. Florian Kuroczycki. Do 318 Dywizjonu przybył 9 grudnia 1944 r., jednak po paru dniach odszedł do jednostki wznawiającej pilotażu 5 Refresher Flying Unit w Perugii, na standardowe przeszkolenie dla pilotów trafiających na front włoski. 16 grudnia 1944 r. podczas startu do lotu treningowego w jego Spitfirze F.IX (EN352) przerwał pracę silnik. Samolot rozbił się, a Kuroczycki odniósł ciężkie obrażenia czaszki i kręgosłupa. Sparaliżowany trafił do brytyjskiego szpitala wojennego w Perugii, gdzie zmarł 16 lutego 1945 r. Pochowany jest w kwaterze 18, rząd H, miejsce 3.
St. szer. Antoni Grygo zginął 11 grudnia 1944 r. na lotnisku w Neapolu, gdzie tego dnia pełnił służbę przy obsłudze samolotu dyspozycyjnego gen. dyw. Władysława Andersa (dowódcy 2 Korpusu Polskiego). Po zmroku został uderzony śmigłem kołującego Ansona X A (NK433), pilotowanego przez chor. Stanisława Szubkę, a przewożącego na pokładzie właśnie Andersa oraz jego adiutanta rtm. Stanisława Lubomirskiego. Lotnik, podobnie jak załoga Ansona oraz sama maszyna, formalnie miał przydział do 318 Dywizjonu. Jego grób znajduje się w kwaterze 20, rząd G, miejsce 6.
14 kwietnia 1945 r. chwilę po starcie na lot bojowy na korygowanie ognia artylerii, na skutek błędu w pilotażu, rozbił się por. pil. Sławomir Grodzicki, lecący na Austerze V (RT621). Był jedynym poległym na wojnie pilotem 663 Dywizjonu. Pochowany jest w kwaterze 11, rząd H, miejsce 8.
31 maja 1945 r. poniósł śmierć plut. Stanisław Łemech z personelu naziemnego 663 Dywizjonu. Przyczyną był wypadek drogowy, w którym jadący motocyklem lotnik zderzył się z ciągnikiem. Spoczywa w kwaterze 22, rząd J, miejsce 6.
8 września 1945 r. zginął ppor. pil. Zdzisław Kędzior z 318 Dywizjonu, który wykonywał lot treningowy z Iesi w środkowych Włoszech. Podczas powrotu na to lotnisko, lecąc na małej wysokości, rozbił się o drzewo w rejonie miasta Civitanova. Pilotował Spitfire'a LF.IX LW-L (TA864). Pochowany został w kwaterze 3, rząd A, miejsce 18.
Śmierć Kędziora pociągnęła za sobą jeszcze jedną stratę w szeregach polskiego lotnictwa. Pogrzeb zabitego pilota odbył się na cmentarzu w Fermo 9 września 1945 r. Na uroczystość wysłanych zostało m.in. kilku lotników 318 Dywizjonu, którzy powracali do swojej bazy jako pasażerowie ciężarówki 2 Korpusu Polskiego. Na szosie pomiędzy Civitanova a Porto San Giorgio pojazd ten zderzył się z włoską ciężarówką. W wypadku ranni zostali por. pil. Jerzy Paczuski oraz por. pil. Zdzisław Uchwat, a życie stracił ppor. pil. Tadeusz Lis. Pochowany został obok Kędziora: najpierw na cmentarzu w Fermo, a potem w Bolonii, w kwaterze 3, rząd A, miejsce 17.
9 kwietnia 1946 r. podczas napadu bandyckiego na ulicach Mediolanu zamordowany został kpr. Jan Sałek z 663 Dywizjonu. Spoczywa w kwaterze 17, rząd E, miejsce 2.
Brak informacji o okolicznościach śmierci nie pozwala na obszerniejsze opisanie czterech pozostałych żołnierzy 663 Dywizjonu, których pochowano w Bolonii, a którzy stracili życie w latach 1945-1946. Są to:
- st. szer. Władysław Jurałowicz zmarły 8 maja 1945 r. (kwatera 20, rząd J, miejsce 6)
- st. szer. Julian Remblewski zmarły 1 sierpnia 1945 r. (kwatera 18, rząd H, miejsce 7)
- kpr. Piotr Ryba zmarły 26 lutego 1945 r. (kwatera 8, rząd T, miejsce 8)
- st. szer. Wiktor Sawościanik zmarły 10 sierpnia 1946 r. (kwatera 14, rząd I, miejsce 5)
Na cmentarzu znajduje się także grób ppor. Antoniego Krasnosielskiego (kwatera 2, rząd A, miejsce 2), zmarłego 6 lutego 1946 r. Na krzyżu nagrobnym odnotowano, że jego jednostką był „Dyon Lotn.”, co zdaje się sugerować, że służył w którejś z jednostek Polskich Sił Powietrznych stacjonujących we Włoszech. O jego lotniczych koneksjach brak informacji. Wiadomo, że był uczestnikiem powstania warszawskiego i jeńcem obozu Oflag VIIA w Murnau, który po wojnie trafił do Włoch, gdzie zmarł 6 lutego 1946 r.
Stopień |
Nr ewid. |
Nazwisko, imię |
Data śmierci |
Jednostka |
| por. pil. | 179/III/1913 | Grodzicki Sławomir * | 14.04.1945 | 663 Dywizjon |
| st. szer. (LAC) | 709641 | Grygo Antoni | 11.12.1944 | 318 Dywizjon |
| st. szer. | 6/III/1925 | Jurałowicz Władysław * | 08.05.1945 | 663 Dywizjon |
| ppor. pil. (F/O) | P-2984 | Kędzior Zdzisław | 08.09.1945 | 318 Dywizjon |
| por. pil. (F/O) | P-2443 | Kuroczycki Florian | 16.02.1945 | 5 Refresher Flying Unit |
| ppor. pil. (F/O) | P-2753 | Lis Tadeusz | 09.09.1945 | 318 Dywizjon |
| plut. (LAC) | 783866 | Łemech Stanisław | 31.05.1945 | 663 Dywizjon |
| por. pil. (F/O) | P-2070 | Nowak Czesław | 30.08.1944 | 241 Dywizjon RAF |
| st. szer. | 239/III/1924 | Remblewski Julian * | 01.08.1945 | 663 Dywizjon |
| kpr. | 133/III/1919 | Ryba Piotr * | 26.02.1945 | 663 Dywizjon |
| kpr. (LAC) | 704696 | Sałek Jan | 09.04.1946 | 663 Dywizjon |
| st. szer. | 283/III/1922 | Sawościanik Wiktor * | 10.08.1946 | 663 Dywizjon |
Razem |
7 + [5] |
Wojciech Zmyślony
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)