Cmentarz komunalny w Bergen (Holandia)
Cmentarz komunalny w Bergen jest jednym z licznych miejsc pochówku polskich lotników w Holandii, leżącej na drodze bombowców lecących z Wielkiej Brytanii nad III Rzeszę. Trzynaście polskich grobów znajduje się na terenie działki utrzymywanej przez Komisję Grobów Wojennych Wspólnoty Brytyjskiej (Commonwealth War Graves Commission). Łącznie spoczywa tam 225 żołnierzy poległych w czasie II wojny światowej: Brytyjczyków, Kanadyjczyków, Polaków, Nowozelandczyków i Australijczyków. Wszyscy pochowani, poza siedmioma, byli lotnikami.
Chronologicznie, pierwszym poległym Polakiem z Bergen był kpt. strz. Kazimierz Żerebecki. Był członkiem załogi Wellingtona IC SM-F (R1696) z 305 Dywizjonu Bombowego „Ziemi Wielkopolskiej”, który został zestrzelony nocą z 18 na 19 czerwca 1941 r. podczas nalotu na Bremę. Trafiony przez niemiecki myśliwiec bombowiec rozbił się koło miejscowości Hoogkarspel. Żerebecki zginął na miejscu. Tylny strzelec plut. strz. Henryk Rogowski zmarł z ran nazajutrz w szpitalu w Lutjebroek. Czterej pozostali lotnicy przeżyli i zostali wzięci do niewoli: sierż. pil. Stanisław Lewek, sierż. pil. Edward Ołenyn, kpt. obs. Kazimierz Jaklewicz oraz sierż. rtg. Eryk Dębkowski.
Pochowany w Bergen mjr obs. Stanisław Rzepa był członkiem załogi Wellingtona IC (X9620) z 304 Dywizjonu Bombowego „Ziemi Śląskiej”, zestrzelonego przez myśliwiec Luftwaffe nocą z 24 na 25 lipca 1941 r. podczas nalotu na Emden. Oprócz niego zginęli wszyscy inni członkowie załogi: kpt. pil. Leszek Karczewski, plut. pil. Zygmunt Witkowski, st. szer. rtg. Zbigniew Żuwała, plut. strz. Bolesław Salamon oraz kpt. strz. Jan Musiał (wszystkich pochowano w Hoek van Holland).
Pięciu kolejnych lotników pochowanych w Bergen służyło w jednostce wyszkolenia bojowego 18 Operational Training Unit w Bramcote i zostało wyjątkowo wyznaczonych do lotu bojowego w ramach „nalotu tysiąca bombowców” na Bremę, w nocy z 25 na 26 czerwca 1942 r. W drodze nad cel Wellington IC H (T2612) został zestrzelony przez nocny myśliwiec i rozbił się w miejscowości Andijk. Zginęła cała załoga: ppor. pil. Maksymilian Niemczyk, por. obs. Zygmunt Wieczorek, kpr. bomb. Stanisław Wolski oraz st. szer. strz. Włodzimierz Mikoś.
25 listopada 1942 r. podczas dziennego nalotu na Essen zestrzelony został jego Wellington IV BH-J (Z1495) z 300 Dywizjonu Bombowego „Ziemi Mazowieckiej”. Maszyna padła ofiarą artylerii przeciwlotniczej i zmuszona była do lądowania przymusowego koło Bergen-op-Zoom w Holandii. Jako jedyny w samolocie zginął tylny strzelec kpr. Czesław Gębaczka (pochowany w Bergen), natomiast reszta załogi trafiła do niewoli: kpr. pil. Władysław Kaźmierczak, por. obs. Jan Gerstel, kpr. strz. Stanisław Abłamowicz oraz kpr. rtg. Józef Skonieczny (ten ostatni zmarł na atak serca dwa i pół miesiąca później).
Nocą z 8 na 9 kwietnia 1943 r. zestrzelona została kolejna załoga 300 Dywizjonu. Uczestniczący w nalocie na Duisburg Wellington X BH-T (HE148) padł łupem ognia artylerii przeciwlotniczej z okrętów niemieckich i rozbił się w Morzu Północnym koło IJmuiden. Zginęła cała załoga: ppor. pil. Stefan Tomicki, kpr. pil. Stanisław Ślusarski, ppor. obs. Jan Rudek, kpr. rtg. Władysław Marczuk, kpr. bomb. Tadeusz Kniażycki i kpr. strz. Stanisław Stępień. W Bergen spoczywają Ślusarski, Rudek oraz Stępień. Czterej pozostali członkowie załogi zaginęli w morzu.
28 marca 1944 r. podczas ataku na wyrzutnie latających bomb V1 we Francji ogniem obrony przeciwlotniczej został zestrzelony Mosquito FB.VI SM-S (LR276) z 305 Dywizjonu Bombowego „Ziemi Wielkopolskiej”. Maszyna wpadła do kanału La Manche, a obaj członkowie załogi zginęli: ppor. pil. Bolesław Sochacki (którego ciało fale oddały na brzeg w Bergen, i którego tam pochowano) oraz por. obs. Józef Eckhardt (zaginął w morzu).
Na cmentarzu znajduje także grób nieznanego polskiego lotnika w stopniu plutonowego, którego ciało odnaleziono na holenderskiej plaży 10 kwietnia 1943 r. Bywa on w literaturze i Internecie utożsamiany ze wspomnianymi wcześniej Tadeuszem Kniażyckim lub Władysławem Marczukiem, którzy jednak byli kapralami. Wyjaśnienie zagadki nie jest proste, gdyż od 1 stycznia do 10 kwietnia 1943 r. w morzu zginęło pięciu polskich lotników w tej randze, ale wszyscy stracili życie w rejonie Zatoki Biskajskiej. Jest więc praktycznie niemożliwym, by zostali odnalezieni w Holandii.
Stopień |
Nr ewid. |
Nazwisko, imię |
Data śmierci |
Jednostka |
| kpr. strz. (Sgt) | 784359 | Gębaczka Czesław | 25.11.1942 | 300 Dywizjon |
| st. szer. strz. (Sgt) | 794437 | Mikoś Włodzimierz | 25/26.06.1942 | 18 Operational Training Unit |
| ppor. pil. (P/O) | P-1611 | Niemczyk Maksymilian | 25/26.06.1942 | 18 Operational Training Unit |
| kpr. rtg. (Sgt) | 792755 | Rożdżyński Aleksander | 25/26.06.1942 | 18 Operational Training Unit |
| ppor. obs. (F/O) | P-2021 | Rudek Jan | 08/09.04.1943 | 300 Dywizjon |
| mjr obs. (F/O) | P-0764 | Rzepa Stanisław | 24/25.07.1941 | 304 Dywizjon |
| ppor. pil. (F/O) | P-2214 | Sochacki Bolesław | 28.03.1944 | 305 Dywizjon |
| kpr. strz. (Sgt) | 792832 | Stępień Stanisław | 08/09.04.1943 | 300 Dywizjon |
| kpr. pil. (Sgt) | 792051 | Ślusarski Stanisław | 08/09.04.1943 | 300 Dywizjon |
| por. obs. (F/O) | P-1431 | Wieczorek Zygmunt | 25/26.06.1942 | 18 Operational Training Unit |
| kpr. bomb. (Sgt) | 782395 | Wolski Stanisław | 25/26.06.1942 | 18 Operational Training Unit |
| kpt. strz. (F/O) | P-0356 | Żerebecki Kazimierz | 18/19.06.1941 | 305 Dywizjon |
| plut. | NN | do 10.04.1943 | ||
Razem |
13 |
Wojciech Zmyślony
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)