Polskie Siły Powietrzne w II wojnie światowej

Cmentarz komunalny w Åbenrå (Dania)

Kwatera żołnierzy alianckich na cmentarzu komunalnym w Åbenrå (lub Aabenraa, według alternatywnego oficjalnego zapisu) mieści groby 153 żołnierzy. Zdecydowana większość z nich - 149 - była lotnikami sił powietrznych różnych państw alianckich. Było wśród nich siedmiu lotników Polskich Sił Powietrznych.

Wszyscy pochowani w Åbenrå Polacy polegli w 1942 r. Kpt. pil. Jan Orzechowski, ppor. pil. Stanisław Żeromski, kpt. obs. Aleksander Golczewski, ppor. rtg. Walerian Gidaszewski, kpr. strz. Edward Cegłowski oraz kpt. strz. Mieczysław Gorzeński tworzyli załogę Wellingtona II SM-R (W5423) z 305 Dywizjonu Bombowego "Ziemi Wielkopolskiej". Nocą z 26 na 27 lutego 1942 r. polecieli na bombardowanie Kilonii. W drodze nad cel ich samolot został zestrzelony przez Lt. Paula Szameitata, pilotującego Messerschmitta 110 z jednostki 6./NJG 3. Maszyna rozbiła się w miejscowości Jejsing koło Tønder, a cała sześcioosobowa załoga zginęła na miejscu.

Plut. pil. Marian Błachowski był pilotem Wellingtona IV GR-F (R1585) z 301 Dywizjonu Bombowego "Ziemi Pomorskiej". Podczas minowania Morza Północnego u wybrzeży Danii nocą z 11 na 12 października 1942 r. jego samolot został ciężko uszkodzony ogniem obrony przeciwlotniczej. Błachowski rozkazał swojej załodze skakać na spadochronie, pozostając przy sterach, dopóki wszyscy nie opuścili samolotu. Sam wyskoczył jednak zbyt nisko, w wyniku czego doznał ciężkich obrażeń. Został odnaleziony i zabrany przez Niemców do szpitala w mieście Haderslev, gdzie zmarł 13 października 1942 r. Pozostali członkowie załogi (por. obs. Jerzy Stachurski, st. szer. rtg. Tadeusz Kowalski, st. szer. strz. Zygmunt Turuta i st. szer. strz. Karol Molewicz) przeżyli i dostali się do niemieckiej niewoli.

Stopień
Nr ewid.
Nazwisko, imię
Data śmierci
Jednostka
plut. pil. (Sgt) 783721 Błachowski Marian 13.10.1942 301 Dywizjon
kpr. strz. (Sgt) 784624 Cegłowski Edward 26/27.02.1942 305 Dywizjon
ppor. rtg. (Sgt) P-1798 Gidaszewski Walerian 26/27.02.1942 305 Dywizjon
kpt. obs. (F/O) P-0758 Golczewski Aleksander 26/27.02.1942 305 Dywizjon
kpt. strz. (F/O) P-0070 Gorzeński Mieczysław 26/27.02.1942 305 Dywizjon
kpt. pil. (F/O) 76681 Orzechowski Jan 26/27.02.1942 305 Dywizjon
ppor. pil. (P/O) P-1636 Żeromski Stanisław 26/27.02.1942 305 Dywizjon
 
Razem
7
   

Wojciech Zmyślony

Wejście na teren cmentarza komunalnego w Åbenrå.
Widok ogólny cmentarza komunalnego w Åbenrå.
Kwatera grobów wojennych Wspólnoty Brytyjskiej na cmentarzu komunalnym w Åbenrå.
Inne ujęcie kwatery wojennej.
Pomnik wskazujący centralną część kwatery grobów wojennych Wspólnoty Brytyjskiej.
Pomnik w kształcie krzyża-miecza Cross of Sacrifice (Krzyż Poświęcenia).
Ustawiony przez Duńczyków pomnik poświęcony poległym alianckim lotnikom, z artystyczną wizją ludzkiej postaci spadającej spośród stada dzikich gęsi. Napis na nim głosi: "Pamięci 138 lotników alianckich 1939-1945. Oni polegli też za Danię". Wspomniana liczba - 138 - odbiega od liczby 149 lotników spoczywających tam obecnie, zapewne z powodu dodatkowych pochówków, późniejszych niż sam pomnik.
Rząd grobów, w którym pochowano plut. pil. Mariana Błachowskiego. Jego grób, jak wszystkich Polaków, wyróżnia się pięciokątnym kształtem.
Rząd grobów, w którym pochowano załogę Wellingtona II SM-R (W5423) z 305 Dywizjonu Bombowego "Ziemi Wielkopolskiej".
Grób kpt. obs. Aleksandra Golczewskiego i kpt. strz. Mieczysława Gorzeńskiego.
Grób kpt. pil. Jana Orzechowskiego i ppor. pil. Stanisława Żeromskiego.
Grób kpr. strz. Edwarda Cegłowskiego i ppor. rtg. Waleriana Gidaszewskiego.
Grób plut. pil. Mariana Błachowskiego.
Poległej załodze por. Orzechowskiego Niemcy urządzili pochówek z honorami wojskowymi. Wydaje się to paradoksalne, jednak miało to miejsce na początku 1942 r., czyli w okresie, gdy naloty nie były prowadzone przeciwko miastom, a alianckich lotników nie określano jeszcze "Terrorflieger". Załogi...
...zestrzelone nad Europą wciąż mogły liczyć na godny pochówek. W późniejszych latach to się zmieniło - polskich i brytyjskich lotników chowano szybko i bez asysty wojskowej, a ocaleli lotnicy byli nierzadko dobijani, a nawet linczowani przez tłum.
Na grobie poległych umieszczono wieniec ze swastyką (!), Krzyżem Żelaznym i napisem "Die deutsche Wehrmacht".
Wykonana krótko po wojnie fotografia grobu załogi Wellingtona II SM-R (W5423).
Grób kpt. pil. Jana Orzechowskiego oraz ppor. pil. Stanisława Żeromskiego na zdjęciu z lat 80. lub 90. XX wieku.
Widok na kwaterę grobów alianckich na cmentarzu w Åbenrå na zdjęciu z lat 80. lub 90. XX wieku.