Stopnie wojskowe i numery ewidencyjne

Numery ewidencyjne były przydzielane każdemu żołnierzowi Polskich Sił Powietrznych. Były unikalne i służyły do jednoznacznej identyfikacji lotnika. Numer ten był jedyną, poza imieniem i nazwiskiem, informacją, jaką lotnik w niewoli mógł zdradzić podczas przesłuchania Niemcom:

• chor. pil. Mieczysław Adamiecki - 780425,
• sierż. pil. Jan Cholewa - 783090,
• sierż. bomb. Mieczysław Pawlikowski - 781181.

• kpt. pil. Franciszek Jakusz-Gostomski - 76696,
• por. pil. Franciszek Kozłowski - 76729,
• kpt. pil. Jerzy Solak - 76766.

• mjr pil. Jerzy Iszkowski - P-0403,
• ppłk pil. Tadeusz Rolski - P-0572,
• kpt. pil. Ferdynand Stutzman - P-1369.

• kpt. pil. Stanisław Brzeski - 782107 / P-1902,
• ppor. pil. Leon Kosmowski - 784767 / P-1907,
• por. pil. Mieczysław Stachiewicz - 783608 / P-1625.

• mjr pil. Jerzy Jankiewicz - 83698,
• kpt. Stanisław Kownacki - 60239,
• kpt. pil. Michał Liniewski - 81616.

• sierż. pil. Tadeusz Andruszków,
• sierż. pil. Michał Brzezowski,
• mjr pil. Karol Eberhardt,
• ppłk pil. Leopold Pamuła,
• sierż. pil. Antoni Siudak,
• sierż. pil. Stefan Wójtowicz.

Numery nie miały żadnego powiązania ze specjalnością (pilot/nawigator/strzelec etc.) lub stosunkiem do służby wojskowej (zawodowa/rezerwa).

Polskie stopnie w Wojsku Polskim w okresie II wojny światowej różniły się od tych, które są w użyciu współcześnie. Także ich odpowiedniki do stopni wojskowych w innych armiach NATO (w tym brytyjskiej i w Royal Air Force) współcześnie są inne niż w latach 1939-1946. W tabeli poniżej zestawiono stopnie Polskich Sił Powietrznych i stopnie uznawane za ich odpowiedniki w Royal Air Force.

W okresie przedwojennym Wojsku Polskim dość powszechnie stosowano odmienne nazewnictwo dla niektórych stopni wojskowych (np. odpowiednikiem "szeregowca" w różnych oddziałach wojsk lądowych mógł być m.in. "strzelec", "legionista", "ułan", "szwoleżer", "kanonier" albo "saper"). W lotnictwie funkcjonowały alternatywne nazwy stopni podoficerskich. Przysługiwały one wyłącznie podoficerom personelu naziemnego, będącym specjalistami technicznymi. Miały znaczenie prestiżowe, bowiem odróżniały ludzi znających się na sprzęcie lotniczym od "zwyczajnych" podoficerów służących np. w administracji. Zmiany nazwy stopnia nie odbywały się automatycznie, lecz ogłaszane były w rozkazach m.in. przedwojennych pułków lotniczych. Nadane przed wojną stopnie podoficerów-specjalistów technicznych utrzymały się w Polskich Siłach Powietrznych, choć - o ile wiadomo - w Wielkiej Brytanii nadawano stopnie wyłącznie w tradycyjnym brzmieniu (a więc "kapral", "plutonowy" itd.).

Niezależnie od powyższych odpowiedników, służący w Polskich Siłach Powietrznych żołnierze posiadali dwa stopnie: polski oraz brytyjski (stopień RAF). Istnienie stopnia polskiego nie powinno dziwić, ponieważ lotnictwo polskie w Wielkiej Brytanii nie było częścią Royal Air Force, lecz było niezależną formacją z własnym dowództwem i pozostawienie polskich stopni było niejako naturalne. Nadawane dodatkowo stopnie brytyjskie obowiązywały ze względów praktycznych, wobec silnego wykorzystania wzorów organizacyjnych Royal Air Force. Stopień brytyjski miał w praktyce większe znaczenie (np. na jego podstawie wypłacano żołd). Stopnie polski i brytyjskie nie musiały być równe, a w niektórych przypadkach różniły się o dwa-trzy poziomy.

Funkcjonowały dwa typy stopni brytyjskich: stopień funkcyjny oraz stopień stały. Pierwszy związany był z pełnioną funkcją (np. dowódca eskadry, dywizjonu) i przyznawany był wyłącznie na okres pełnienia tych obowiązków. Stopień stały związany był natomiast wyłącznie z osobą lotnika. Jeżeli stopień funkcyjny był wyższy od stopnia stałego, wówczas przed stopniem funkcyjnym dodawano słowo Acting (zapis: np. A/S/Ldr). Nie było żadnej ścisłej zależności pomiędzy stopniem polskim a stopniem brytyjskim (polski porucznik mógł być brytyjskim Squadron Leaderem, czyli oficerem na poziomie polskiego majora).

Pierwszym stopniem oficerskim polskim był podporucznik, a brytyjskim - Pilot Officer. Stopień chorążego w Polskich Siłach Powietrznych (w przeciwieństwie do lotnictwa ludowego Wojska Polskiego, istniejącego od 1943 r.) był stopniem podoficerskim.

Najniższym brytyjskim stopniem, jaki mógł nosić żołnierz personelu latającego, był Sergeant. Nie miało to żadnego wpływu na polski stopień lotnika - wielu polskich pilotów było zaledwie kapralami, a czasem nawet starszymi szeregowcami. Stopień Sgt nadawany był zazwyczaj - w wypadku pilotów - po ukończeniu szkoły pilotażu podstawowego (Service Flying Training School), natomiast w wypadku obserwatorów, radiotelegrafistów, bombardierów, strzelców itp. po zakończeniu szkoły dla lotników odpowiedniej specjalności.

W Royal Air Force w ogóle nie istniało pojęcie "podchorążego". Polscy podchorążowie do czasu promocji na brytyjski stopień Pilot Officer mieli prawa podoficerów, otrzymywali podoficerski żołd i nie nosili żadnych dodatkowych dystynkcji.

Brytyjskich nazw stopni (mimo nasuwających się skojarzeń) nie wolno w żadnym wypadku tłumaczyć dosłownie! Nazwy te nie mają żadnego związku ze stanowiskiem ani specjalnością danego lotnika. I tak przetłumaczenie "Flying Officera" np. na "latającego oficera" jest całkowicie bezsensowne, albowiem stopień F/O posiadać mógł np. oficer techniczny z personelu naziemnego. Analogicznie "Pilot Officer" (przekład np.: "oficer-pilot") mógł być obserwatorem lub strzelcem pokładowym. Często spotykanym błędem jest także tłumaczenie stopnia "Wing Commander" na "dowódca skrzydła". W/Cdr to nazwa stopnia, natomiast poprawna brytyjska nazwa dowódcy np. 133 Skrzydła Myśliwskiego to "Officer Commanding 133 Wing".

Wojciech Zmyślony