Brytyjski Cmentarz Wojenny w Belgradzie (Serbia)

Brytyjski Cmentarz Wojenny w Belgradzie jest miejscem pochówku 495 żołnierzy (w tym 23 nierozpoznanych), którzy polegli podczas I i II wojny światowej w szeregach wojsk Wspólnoty Brytyjskiej i jej sojuszników. Było wśród nich także 17 Polaków, w tym 16 lotników Polskich Sił Powietrznych. Wszyscy należeli do 1586 Eskadry do Zadań Specjalnych, operującej z bazy w Brindisi w południowych Włoszech, i wykonującej loty ze zrzutami zaopatrzenia i cichocienych m.in. do okupowanej Polski. Wiodąca do kraju trasa przebiegała nad ówczesną Jugosławią i to na jej terenie zestrzelone zostały aż cztery załogi, na przestrzeni zaledwie dwóch tygodni.

W nocy z 27 na 28 sierpnia 1944 r. zginęła cała siedmioosobowa załoga Halifaksa II GR-B (JD171): plut. pil. Bolesław Graff, por. obs. Bolesław Jasiński, plut. mech. pokł. Antoni Szyller, ppor. bomb. Władysław Kozioł, kpr. strz. Jan Paszkiewicz oraz ppor. strz. Adam Mühln. Ich samolot leciał nad Warszawę ze zrzutem dla powstańców. W drodze powrotnej do bazy, w rejonie miasta Mohacz (Mohács) na Węgrzech, został zestrzelony przez artylerię przeciwlotniczą. Spadł koło miejscowości Draž w Jugosławii, a na terenie współczesnej Chorwacji.

W nocy z 1 na 2 września 1944 r. w drodze powrotnej ze zrzutu w Polsce w rejonie miasteczka Sombor w Jugosławii (obecnie w Serbii) zestrzelony został przez obronę przeciwlotniczą Halifax II GR-M (BB389). Śmierć ponieśli prawie członkowie załogi maszyny, która rozbiła się koło miejscowości Bački Brestovac: sierż. pil. Józef Nalepa, kpr. rtg. Konrad Staniewicz, sierż. mech. pokł. Józef Piałucha, plut. bomb. Józef Jaś, sierż. strz. Adam Białoszewski oraz plut. strz. Józef Derewienko. Jako jedyny ocalał i trafił do niewoli plut. obs. Tadeusz Jawor.

Tej samej nocy nad pograniczem węgiersko-jugosłowiańskim, w rejonie Mohacza (Mohács), zestrzelony został przez nocny myśliwiec inny samolot 1586 Eskadry lecący ze zrzutem do Polski, Halifax V GR-C (DK124). W powietrzu śmiertelnie raniony został pilot maszyny, por. pil. Władysław Rosiniuk. Reszta załogi uratowała się skacząc ze spadochronem z płonącej maszyny i trafiła do niewoli. Jeńcami zostali: por. obs. Antoni Data, kpr. rtg. Władysław Jaworowski, plut. mech. pokł. Stanisław Oględzki, kpr. bomb. Marian Klimczak, plut. strz. Jan Rygielski oraz plut. strz. Kazimierz Żebrowski.

Ostatni pochowani w Belgradzie lotnicy byli członkami załogi Liberatora VI GR-U (EW278), który w nocy z 10 na 11 września 1944 r. wykonywał lot ze zrzutem zaopatrzenia na Warszawę. Na skutek ostrzału artylerii przeciwlotniczej bądź ataku nocnego myśliwca samolot eksplodował w powietrzu w pobliżu miasteczka Senta w Serbii (ówcześnie noszącego nazwę Zenta, pod okupacją węgierską). Zginęli: ppor. pil. Stanisław Franczak, ppor. pil. Mieczysław Foczpaniak oraz st. sierż. rtg. Jerzy Truszkowski, natomiast por. obs. Tadeusz Nawalany, plut. mech. pokł. Zygfryd Zeiske, plut. strz. Henryk Bogdanowicz i plut. strz. Stanisław Ratliński dostali się do niewoli.

Na cmentarzu spoczywa także polski cichociemny, dowódca polskiego oddziału partyzanckiego działającego w Jugosławii, kpt. Józef Maciąg, poległy 11 grudnia 1943 r.

Wojciech Zmyślony

Widok ogólny Brytyjskiego Cmentarza Wojskowego w Belgradzie.

Grób sierż. strz. Adama Białoszewskiego.

Grób plut. strz. Józefa Derewienki.

Grób ppor. pil. Mieczysława Foczpaniaka.

Grób ppor. pil. Stanisława Franczaka.

Grób plut. pil. Bolesława Graffa.

Grób plut. bomb. Józefa Jasia.

Grób por. obs. Bolesława Jasińskiego.

Grób ppor. bomb. Władysława Kozioła.

Grób ppor. strz. Adama Mühlna.

Grób sierż. pil. Józefa Nalepy.

Grób kpr. strz. Jana Paszkiewicza.

Grób sierż. mech. pokł. Józefa Piałuchy.

Grób kpr. rtg. Konrada Staniewicza.

Grób plut. mech. pokł. Antoniego Szyllera.

Grób st. sierż. rtg. Jerzego Truszkowskiego.