Małpa kpt. Włodzimierza Miksy

Dokładnie (...) małpiego rodowodu nie pamiętam. Kto ją przyhołubił, kto ją do dywizjonu przywiózł czy kto się nią tak na serio zaopiekował, już tego też nie pamiętam. Jurek [Szymankiewicz - jesienią 1942 r. pilot 316 Dywizjonu, niestacjonującego w Northolt - przyp. W.Z.] twierdził, że był to Trzebiński. Dostał ją od jakiejś przechodniej narzeczonej, czy coś w tym guście. W każdym bądź razie małpa się znalazła w Northolt i nadal gwizdała sobie na wszystko po małpiemu. Temu czapkę gdzieś podrzuciła. Innemu podwędziła pudełko papierosów sprzed nosa, a jeszcze innego nawet w nogę potrafiła ugryźć. Czekaj, poprawka! Nie! To zdaje mi się było tak: babka, flama Trzebińskiego, wyjeżdżała z Londynu gdzieś na jakiś urlop w Szkocji, w Walii czy coś w tym guście i prosiła go, by się małpką zaopiekował. Mógł odmówić. Miał wszelkie podstawy ku temu. Nie miał przecież odpowiednich warunków, by ją zabrać na żołd do 303 dywizjonu [w rzeczywistości Trzebiński nigdy nie służył w 303 Dywizjonie - przyp. W.Z.]. Ale z drugiej strony... znasz wielkie serce Polaków. Nie odmówią, jak ich kobieta poprosi. Do tego dama serca. Co najgorsze, to to, że już po tygodniu czy po dwóch Trzebińskiego odkomenderowano na pewien czas na inną stację [może chodzić o odejście z 317 Dywizjonem na odpoczynek z Northolt do Woodvale na początku września 1942 r. - przyp. W.Z.]. A to zmusiło go do poproszenia Miksy, by się małpą zaopiekował. (...) Nie było innego wyjścia. Miksa przyjacielowi nie śmiał odmówić. Zresztą widać było wyraźnie, że małpa Miksę z miejsca polubiła i nie wycięła mu w czasie pobytu w dywizjonie żadnego najmniejszego kawału. Ofiarami padali inni.

Włodek Miksa miał małą małpkę, która mieszkała w jego pokoju i terroryzowała każdego, kto wchodził. Od czasu do czasu uciekała, siejąc popłoch i spustoszenie w kasynie, i w końcu musiała zniknąć, personel kasyna nie mógł już tego znieść.

Małpę dostał Miksa od jakiegoś marynarza. Mówili, że to jest "małpa trawiasta" [w rzeczywistości na podstawie zachowanych zdjęć można stwierdzić, że jest to młody osobnik makaka - przyp. W.Z.]. Małpa zagnieździła się w Northolt, w oficerskim kasynie. Chodziła codziennie z takim starszym panem, który sprzątał. On jej rzucał ping-pongową kulkę, ona leciała, przynosiła mu, a on znowu rzucał. Raz weszła na szafę i zaczęła "czytać książkę" w następujący sposób: kartka po kartce wydzierała i rzucała. Popłoch był, jak były kelnerki WAAF-ki, bo się rzucała na dziewczyny, na każdą. Widziałem też taki obrazek. Wyjście w stronę lotniska od kasyna było obrośnięte dzikim winem. Do małpy podszedł taki piesek, Bambi go nazywali, i ten piesek zobaczył większe psy, które luzem chodziły i dołączył do nich. Małpa była strasznie zazdrosna o tego małego pieska Bambi. Wyczekiwała na moment, doskoczyła do najbliższego psa, ugryzła go i nim się ten zorientował, że został ugryziony, to ona była już na tym dzikim winie. Zazdrośnica. (...) Podpatrzyła, że lotnicy myją zęby, to wszystkie tuby gdzie złapała, to wygniotła. Było z nią hecy...

Pewnego razu dowódca Eskadry "B" 315 Dywizjonu, kpt. Włodzimierz Miksa dostał w podarunku od znajomego marynarza małą małpkę. Podpatrywała wszystkich i wszystko. Ze starym ordynansem robiła porządki, przy czym on jej rzucał piłkę tenisową, a ona ją przynosiła, aby rzucił ją ponownie. Powygniatała wszystkie tuby pasty do zębów i częściowo je zjadła. Siadając na szafie, z jakąkolwiek zdobytą książką, udawała, że ją czyta z zainteresowaniem, a każdą kartkę "po przeczytaniu" odrywała i rzucała na ziemię. Nie znosiła mężczyzn z wąsami. Atakowała znienacka, gryząc gdziekolwiek, a poszkodowany nim poczuł, ona już zajęła bezpieczne, niedostępne miejsce. Prawdziwy popłoch był w kuchni, gdzie pracowały przeważnie panie, których straszeniem się specjalnie lubowała. Był też maleńki piesek o nazwie Bambi, którego bardzo lubiła i była o niego zazdrosna. Gdy zjawiły się kundle, a Bambi poszedł do swych psich przyjaciół, małpka postanowiła się zemścić. Jednym susem doskoczyła do najbliższego kundla, ugryzła go w nogę i nim ten poczuł ból, ona siedziała już na krzewie winnym na bezpiecznej wysokości. Ktoś przyprowadził samczyka tej samej rasy. Nastąpił spokój. Zakochani siedzieli w swoich objęciach, od czasu do czasu wyszukując sobie wzajemnie insekty. Z czasem figlarna małpka staje się uciążliwym osobnikiem. Właściciel postanowił znaleźć jej odpowiednie warunki. W czasie jazdy pociągiem na nowe miejsce, wyrywa się właścicielowi ze smyczy i urządza w pociągu niezapomniane widowisko.

Maskotek w Northolt mieliśmy dużo. Każdy Dywizjon miał swego psa lub nawet dwa. W tym czasie w kasynie oficerskim szalała mała złośliwa małpka Miki i niemałą panikę wśród niewiast budził oswojony zaskroniec Bolka, który go nosił albo w rękawie, albo w zanadrzu battle-dressu.

Dowódca stacji pobłażliwie patrzył na ten cały zwierzyniec. Przepisy Kings Regulation [właściwie: King's Regulations - przyp. W.Z.] bynajmniej nie przewidywały obecności tego rodzaju maskotek na lotniskach, w tym jednak okresie gdyby Polacy sprowadzili sobie nawet wieloryba i trzymali go w basenie ze sztucznymi krami lodowymi, też nikt by na to nie zwrócił uwagi. Ważniejsze działy się rzeczy.

Pewnego więc dnia (...) wchodzę do mojej sypialni i widzę, że przy szafce, z otwartą w niej szufladą, w której trzymałem jajka, siedzi małpa. Musiała wejść przez otwarte okno, bo mieszkałem wówczas na pierwszym piętrze - i najspokojniej w świecie trzyma jedno jajko w łapkach. Pozostałych pięć leży już rozbitych na ziemi. Ratować to ostatnio jajko - myślę sobie i mówię szeptem: "Kochana małpinko, bądź grzeczna. Nie rozbij tego ostatniego chociażby". "Ty draniu" - mówię cichutko, by mnie nie usłyszała - "oddaj, co nie twoje. Oddaj! Oddaj ładnie, małpo z Azorów" - mówię do niej coraz to grzeczniej i pokorniej... i już jestem tuż, tuż, nie dalej jak jeden krok, a ta niecnota wypuszcza w ostatniej chwili jajko z łap i odpryski białka i żółtka lądują na moich butach. Ostatniego jajka nie udało mi się uratować. Małpa natomiast w dwóch susach znalazła się za oknem. (...)

Wyglądała wprawdzie bardzo niewinnie. Z pyszczkiem przypominającym twarz kobiety z picassowskiej serii zniekształceń ludzkich twarzy. A i temperament też nie najgorszy i nie do pozazdroszczenia. Bo gdy wskoczyła gdzieś na szafę, potrafiła nawet najwyższą stopniem szarżę obrzucić czym popadło. Numerek był to całkiem nielichy, a - pamiętaj - protekcja opiekunów też się coś niecoś liczyła. Oczywiście byli tacy, którzy ją uwielbiali, inni po swojemu lubili, a jeszcze inni podziwiali małpie psikusy. Zadomowiła się tu w kasynie w Northolt jak u siebie w małpim gaju i czegokolwiek dotknęła, obracało się przeważnie na jej niekorzyść. Zwykłe małpie szczęście. Z początku nawet ją wszyscy tolerowali: cóż biedne stworzonko winne, że się małpą urodziło? Ale jak długo można wytrzymać małpie kawały? Nim się obejrzysz, a ta już psoci.

Małpa widocznie doskonale wyczuwała, kto ją lubi i wówczas dawała się nawet pogłaskać. Ale jak do kogoś czuła swojego małpiego rodzaju wstręt czy wręcz animozję... facet musiał się liczyć z konsekwencjami.

Najczęściej polowała jednak na przypadkowo lądujących Angoli. Pamiętam taki jeden wypadek. Nawet mam go w oczach z dokładnymi szczegółami. Przyleciał wówczas, z powodów mi wprawdzie dotąd nieznanych, młody facet z angielskiego dywizjonu i wylądował na naszym lotnisku. Włosy miał rude, o odcieniu świeżo wypolerowanej miedzi i Matka Boska może jedynie wiedzieć, kto takiego rudzielca mógł w ogóle na świat wydać. Na dodatek pilot Anglik wąsy miał zgodnie z RAF-owskim fasonem dostojnie długie, jakimś smalcem szybkoschnącym elegancko i zgodnie z "King's Regulations" wysmarowane, tak, że odstawały mu na kilku centymetrów od zdrowo piegowatych policzków.

Anglik, prawdopodobnie znużony lotem, po dobrym obiedzie w kasynie i po kilku kuflach lokalnego piwska usadowił się w fotelu, przejrzał kilka stron (łącznie z komiksami) gazety "Daily Mirror" i najspokojniej z tego świata przerzucił się na łono Morfeusza.

Na tę chwilę właśnie czekała małpeczka: w kilku susach pomknęła między fotelami, wskoczyła na jedną i drugą poręcz, a z niej na fotel śpiącego Anglika i jednym dobrze skoordynowanym szarpnięciem podglądniętym gdzieś u pierwszego właściciela, kataryniarza, próbowała oba wiechcie Anglika z korzeniami wyrwać. Zdajesz sobie sprawę, co się potem działo! Anglik podniósł wrzask, a małpa w dwóch susach była za oknem. Nie pokazywała się zresztą w kasynie przez dwa kolejne dni.

Dowódca stacji (...) wydał rozkaz i kazał go we wszystkich punktach stacji Northolt rozwiesić: "Małpa musi zniknąć z terenu lotniska". Nie obchodziło go zupełnie jak małpa ma zniknąć. Prywatnie natomiast poinformował kpt. pil. Miksę, żeby samochodem małpeczkę gdzieś delikatnie wywiózł... i porządek z nią zrobił. Zresztą miejsce przeznaczenia należy do jego własnego wyboru. Tak proponował i podpowiadał przez gońca. Nie wątpił, że jego rozkaz będzie dokładnie wykonany.

Obserwacja posiadaczy wałęsających się psów, kotów, małp w kasynie oficerskim wykazała, że oni nie umieją się prawidłowo zaopiekować zwierzętami. To dalej spowodowało, że zamiast aby zwierzęta były uprzyjemnieniem życia na stacji dla wszystkich, to stają się one udręczeniem.

Śmierdzi przez nich już całe kasyno oficerskie, zapaskudzają je w dzień i w nocy, zanieczyszczają kuchnię, gryzą - jak małpa - ludzi. Służba codziennie sprzątając odchody zwierzęce wykazuje niezadowolenie, jak również i kuchnia żali się, że zwierzęta zanieczyszczają produkty żywnościowe.

Ten stan dalej nie jest do tolerowania. Uprzedzam zatem posiadaczy zwierząt, że mając na względzie higienę kasyna, zdrowotność oficerów, bezpieczeństwo ludzi oraz uchwałę ofic. zabraniającą sprowadzania i przebywania zwierząt w kasynie oficerskim, że jeżeli nie zapewnią takiej opieki nad zwierzętami, aby one zniknęły z kasyna na stałe - to zarządzę sporadyczne, przymusowe usuwanie uciążliwych zwierząt ze stacji, bez powiadomienia ich posiadaczy.

Kasyno oficerskie bowiem jest higienicznym miejscem wypoczynku i rozrywki - a nie ustępem zwierzęcym.

Przeżywamy tak tragiczne chwile, ogarnia nas czasem zupełna rezygnacja, jesteśmy smutni, milczący, apatyczni i gdyby właśnie nie te kochane instrukcje i rozkazy, życie nasze byłoby już tak beznadziejne, jak życie tej małpy, za którą ugania się po Northolt pan pułkownik Mümler. (...)

Nad małpą zawisł miecz Damoklesa. Tak czy inaczej, sprawa nie wyglądała różowo. Ale Miksa - chłop jak wieża Eiffla z sercem dzieciaka, na małpie szczęście - "Zaraz, zaraz" - powiedział -"Małpa nie jest moją własnością. Nie mogę za nią odpowiadać. Niech odpowiada Trzebiński. Tym bardziej, że dowódca lepiej wie, gdzie Trzebińskiego teraz szukać. Przecież sam rozkaz wyjazdu podpisywał".

To, że małpa Trzebińskiego, a właściwie jakiejś piękności bawiącej na urlopie, nadal hasa po kasynie, kufle z baru strąca, że porwała firanki, obraz Króla Jegomości Jerzego VI przeniosła ze ściany na pianino, to jeszcze nie koniec świata, jak twierdził Miksa. Choć sam - podkreśli słowo "sam" z należną temu słowo dystynkcją - nadal lubi małpę i nie drażni go to, że w książce dywizjonowej jakiś ślad pozostawiła. "Wielkie mi hece" - powiedział. "Wytrze się hieroglify gumką, jeśli ktoś z piszących pamiętniki taką w dywizjonie posiada. A jak nie - sprawę należy odłożyć na później i po prostu zakorkować". (...) W dwa czy trzy dni później małpa w dziwny sposób zniknęła z kasyna. Podobno upodobała sobie również jajka wielu innych lotników obu dywizjonów myśliwskich. Gruby błąd. Wątpię natomiast, czy gdyby nie kwestia jajek, ppłk pil. Mümler dałby sobie w ogóle radę z małpią sprawą. Miksa zaś kwestii i sposobu ewakuacji małpy z terenu lotniska nigdy potem nie poruszał i do niej nie wracał.

W maju 1943 r. po pierwszej turze operacyjnej latania bojowego odszedłem na odpoczynek do Szkocji, do Balado Bridge [lotnisko satelickie położone ok. 35 km na północny wschód od Grangemouth - przyp. W.Z.] jako instruktor w OTU. Podczas naszego pobytu w Balado Bridge Włodek Miksa miał małą małpkę. Latała po pokojach i terroryzowała nas!

Z racji swego stanowiska mieszkałem sam w pokoju hotelowym. Tak się jakoś stało, że dowódca 317 dywizjonu, kpt. pil. Włodek Miksa, zrezygnował z prywatnej kwatery w Ruislip i przeniósł się do hotelu lotniskowego. Ponieważ jednak nie było chwilowo wolnego lokum, poprosił mnie, bym go na kilka dni przyjął do swego pokoju. Chętnie na to przystałem, bo pokój był bardzo obszerny. Wstawiono więc łóżko i Miksa wprowadził się zaraz po południu, jeszcze tego samego dnia, wraz ze swoją... małpką Miki, którą niedawno otrzymał w prezencie od kolegi marynarza. A więc mieliśmy mieszkać nie we dwóch, lecz w trójkę.
- Ona jest taka potulna i grzeczna, wcale nie będzie zakłócać spokoju - tłumaczył mi. - Sypia razem ze mną w łóżku.
Stanowczo zaprotestowałem, ale Miksa był uparty, zresztą nie miał się gdzie podziać. Miki wyszczerzyła na mnie zęby zza pleców Włodka i przytuliła się do jego policzka.
- Lubię zwierzęta, ale z małpą nigdy się nie zadawałem, a tym bardziej nie mieszkałem. Trudno, spróbuję, lecz przestrzegam, że zastrzelę zwierzaka, jeśli będzie mi zakłócać spokój.
- Już ja się o to postaram, żeby wszystko było w porządku - ręczył Włodek za swoją małą Miki.

Miki musiała być tego wieczoru bardzo zmęczona, bo nie chciała figlować ze swym panem, zachowywała sio nadzwyczaj spokojnie i zaraz wsunęła się pod kołdrę, gdy ułożyliśmy się do łóżek. Zrobiła wrażenie spokojnego, miłego zwierzątka.

Nazajutrz Miksa miał służbę, a ja, korzystając z wolnego dnia, postanowiłem dłużej pospać. Zbudziło mnie drapanie po głowie, było łagodne. To chyba sprawka Miki, pomyślałem, budząc się. Musiała się już przyzwyczaić do mego widoku. Czułem jednak, że łapki jej są mokre. Otworzyłem oczy. Przez na wpół odsłonięte story wdzierało się do pokoju dzienne światło. Spojrzałem ukradkiem na Miki, potem na pościel i wydałem okrzyk rozpaczy. Miki była cała mokra od atramentu, a na pościeli obu łóżek i na mojej piżamie widniały malownicze czarne plamy. Twarz miałem też ubabraną atramentem! O, żeby cię jasna cholera wzięła!

Skoczyłem na równe nogi i złapałem pantofel nocny, by przegonić to wstrętne zwierzę. Ale Miki wyczuła już, co się święci, i szybko skoczyła na firankę. Usadowiła się na lambrekinie i spoglądając na mnie spode łba zajadała moje mydełko do golenia. Ponieważ jej to widocznie nie smakowało, pluła obficie w moją stronę.

Chciało mi się płakać. Na biurku leżała podarta w strzępy moja korespondencja, obficie polana atramentem. To już wyprowadziło mnie do reszty z równowagi. Otworzyłem drzwi na korytarz i chwyciłem pistolet.
- Ja ci pokażę! - pogroziłem jej.

Miki wyszczerzyła zęby i plunęła na mnie całą zawartością mydła w twarz. Skierowałem w jej stronę pistolet i wystrzeliłem. W Miki jakby piorun trafił, skoczyła na żyrandol, który urwał się i spadł wraz z nią na podłogę, roztrzaskując się w drobne kawałeczki. Małpka zerwała się na równe nogi i szusem wypadła na korytarz. W pokoju panowało istne pobojowisko, szkło na całej podłodze, śmieci na biurku, oberwana firanka, zapach prochu w powietrzu.

Do pokoju zajrzał Marian Chełmecki, ściągnięty hukiem wystrzału i tupotem nóg.
- Jak ty wyglądasz? Co to, atrament pijesz na śniadanie? - ryczał ze śmiechu.
- No widzisz, ten cały Miksa tak mnie urządził. Sprowadził się wczoraj do mnie z małpą, no i widzisz, co się stało.
- To nie wiedziałeś o tym, że jego wyrzucili z tej prywatnej kwatery przez małpę? - zdziwił się.
- Przecież to potwór w małym ciele, a nie spokojne zwierzątko, jak to on o niej mówi.

Długo musiałem się szorować nad wanną, nim jako tako zmyłem plamy z policzków i czoła. Jestem brunetem, więc atramentu we włosach nie było widać. Jeszcze tego samego dnia kazałem batmanowi wystawić łóżko i rzeczy mego sublokatora na korytarz, chętnie mu nawet w tym pomagając. Klucz od pokoju, zamiast zostawić w portierni, przezornie wsunąłem do kieszeni.

317 DYWIZJON MYŚLIWSKI "WILEŃSKI". Sformowany 8 I 1941 r. na lotnisku Acklington w hrabstwie Northumberland. Gotowość bojową osiągnął 24 III 1941 r. (...) Maskotką dywizjonu była małpka Mickey.

Miksa z tą małpą chodził dwa miesiące, kiedy ja byłem z nim w 317 Dywizjonie. Potem Miksa się wybrał gdzieś pociągiem i tą małpę wziął ze sobą. Cały pociąg został poruszony i się w ten sposób pozbył gdzieś tej małpki. A to malutkie było...