Bolesław Gładych

Bolesław Kazimierz Gładych urodził się 17 maja 1918 r. w Warszawie (rodzice Bolesław i Teofila z domu Sotkiewicz). Miał dwóch braci (m.in. Stanisława) i siostrę. W stolicy ukończył szkołę powszechną, po czym dostał się do Korpusu Kadetów nr 1 we Lwowie, gdzie w maju 1937 r. uzyskał świadectwo dojrzałości. Zdecydował się na karierę zawodowego oficera, wobec i jesienią tego roku wstąpił do Wojska Polskiego. 21 września rozpoczął dywizyjny kurs podchorążych rezerwy przy 72 Pułku Piechoty w Radomiu, który był szkoleniem rekruckim obowiązkowym dla wszystkich przyszłych oficerów lotnictwa. Po urlopie świąteczno-noworocznym, 2 stycznia 1938 r. został przyjęty do Szkoły Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie. W czasie przyspieszonego, skróconego szkolenia uzyskał kwalifikacje pilota myśliwskiego. Wybuch wojny zastał go na lotnisku Ułęż, gdzie na wyższym kursie pilotażu szkolił się na myśliwskich P.7. Nie brał udziału w walkach. W grupie podchorążych został ewakuowany do Rumunii - XIII promocja miała odebrać francuskie samoloty w porcie w Konstancy, lecz jak wiadomo nigdy do tego nie doszło. Gładych został internowany w obozie w Tulcei, lecz uciekł i przedostał się nad Morze Czarne. Z portu Balcic (obecnie Bałczik w Bułgarii) wypłynął 5 listopada 1939 r. na pokładzie statku "Patris". Trasą przez Maltę, 12 listopada 1939 r. statek dotarł do Marsylii. We Francji Gładych został skierowany do utworzonego na lotnisku Lyon-Bron Centrum Wyszkolenia Lotnictwa. Przeszedł tam szkolenie na myśliwcach Morane MS-406 i po sformowaniu polskiego Dywizjonu Myśliwskiego 1/145 został włączony do 2 eskadry, dowodzonej przez kpt. Juliusza Freya. W maju i czerwcu 1940 r. latał na Caudronach CR-714, lecz nie uzyskał zwycięstw powietrznych, a w jednej walce jego maszyna została ciężko uszkodzona. Wraz z innymi lotnikami dywizjonu 19 czerwca 1940 r. z portu La Rochelle ewakuował się brytyjskim statkiem "Alderpool".

Do Plymouth w Wielkiej Brytanii przybył 22 czerwca 1940 r. Początkowo przebywał w Blackpool, a od początku 1941 r. uczył się walczyć na Spitfire'ach w jednostce wyszkolenia bojowego 57 Operational Training Unit w Hawarden. 21 kwietnia 1941 r. został przydzielony do 303 Dywizjony Myśliwskiego im. Tadeusza Kościuszki. 23 czerwca 1941 r.. dwukrotnie lecąc w eskorcie bombowców nad Francję, stoczył zwycięskie walki z Bf 109 - trzy z nich zaliczono mu jako zestrzelone na pewno, czwarty jako prawdopodobny. Podczas drugiego lotu jego samolot został uszkodzony i rozbił się podczas przymusowego lądowania koło Manston. Pilot został poważnie ranny: miał ranę ciętą przez czoło, brwi i prawy policzek (rany te pozostawiły na jego twarzy charakterystyczną szramę), a także złamany obojczyk. Dopiero pod koniec sierpnia 1941 r. powrócił do 303 Dywizjonu i znów latał nad Francję. 24 października 1941 r. w locie na wymiatanie w rejonie Calais i przylądka Gris Nez 303 Dywizjon stoczył walkę z Messerschmittami i nowym typem myśliwców niemieckich, Fw 190. Gładych wówczas, jako pierwszy w dywizjonie, zestrzelił ten samolot. Kolejnego Fw 190 zestrzelił 5 czerwca 1942 r. 25 dnia tego miesiąca (w parze z por. Olgierdem Sobieckim) zestrzelił także przechwyconego nad ranem rozpoznawczego Junkersa Ju 88, który wpadł do morza. Mimo to obu lotnikom przyznano zaledwie po 1/2 uszkodzenia. 9 lipca 1942 r. Gładych przeniesiony został do 302 Dywizjonu "Poznańskiego", w którym (z przerwą od 17 września do 3 grudnia 1942 r.) służył do 10 stycznia 1944 r. 17 maja 1943 r. objął dowództwo eskadry. 10 czerwca 1943 r. poprowadził 302 Dywizjon na osłonę 5 bombowców Mitchell, które miały zbombardować elektrownię w Langebrugge. Eskortę zaatakowało ok. 20 Focke-Wulfów, z którymi "Poznaniacy" toczyli walkę na dużym obszarze od Knocke po Ostendę. Gładych zestrzelił na pewno jednego Fw 190. 8 września 1943 r., w kolejnej wielkiej bitwie powietrznej z Fw 190 i Bf 109 w rejonie Lille, zestrzelił na pewno jednego Bf 109 oraz jednego Fw 190 prawdopodobnie.

Na początku 1944 r. do Northolt przybył Lt. Col. Francis Gabreski (Amerykanin polskiego pochodzenia, który wcześniej latał w 315 Dywizjonie) i zaoferował Polakom możliwość przejścia do amerykańskiego lotnictwa. Dowództwo PSP zgodziło się na oddelegowanie kilku lotników do lotnictwa amerykańskiego i 2 lutego 1944 r. m.in. Gładych dołączył do 61 Dywizjonu Myśliwskiego USAAF (61st Fighter Squadron) w składzie 56 Grupy Myśliwskiej USAAF (56th Fighter Group), podporządkowanych 8 Armii Powietrznej USAAF (8th Air Force). Po zapoznaniu się z ciężkimi Thunderboltami zaczął latać nad Europę, od samego początku odnosząc sukcesy: 21 lutego zestrzelił nad Francją dwa niemieckie Bf 109, a 6 marca zniszczył zaparkowanego na lotnisku Focke-Wulfa. Dwa dni później, 8 marca 1944 r., podczas eskorty "Latających Fortec" nad Berlin, odłączył się od formacji, by przepędzić nadlatujące niemieckie myśliwce. Został zaatakowany przez trzy Fw 190, z którymi toczył walkę na niskim pułapie (jeden myśliwiec pozostał na górze jako osłona). W walce Gładych zestrzelił jednego Focke-Wulfa, jednakże sam został ostrzelany i lecąc uszkodzonym samolotem kierował się nad Morze Północne. Po drodze ostrzelał jeszcze napotkane lotnisko, na którym uszkodził trzy tankujące Fw 190. Już nad Anglią w pilotowanym przez Gładycha P-47D-11-RE HV-M (42-75410) z powodu braku paliwa pracę przerwał silnik, a pilot wyskoczył ze spadochronem i opadł bezpiecznie na ziemię. Za akcję tę odznaczony został amerykańską Silver Star oraz otrzymał dyplom prezydenta Stanów Zjednoczonych. Zwycięstwo to nie znalazło się na tzw. liście Bajana na skutek pomyłki (uznano je za zniszczenie samolotu stojącego na ziemi).

27 marca 1944 r. Gładych powiększył swe konto zestrzeleń o jednego Messerschmitta 109. W dniu inwazji w Normandiii oraz nazajutrz (6 i 7 czerwca 1944 r.) także zaliczono mu po jednym zestrzeleniu Bf 109. Dalsze zwycięstwa Polaka to Messerschmitt 109 z 5 lipca 1944 r. oraz Junkers 88 z 12 sierpnia 1944 r. W sierpniu 1944 r. Gładych został wycofany z amerykańskiej jednostki i oddelegowany do sztabu brytyjskiej 12 Grupy Myśliwskiej RAF (12 Group). Niezadowolony z przydziału, szybko wystarał się o 12-miesięczny urlop bez uposażenia, który został mu udzielony 29 października 1944 r. Dla celów administracyjnych otrzymał przydział do Ośrodka Zapasowego Lotnictwa w Blackpool, a w praktyce powrócił na lotnisko 61 Dywizjonu USAAF, w którym latał do końca wojny. 21 września 1944 r. podczas operacji "Market Garden" nad Arnhem zestrzelił dwa Messerschmitty 109. Zwycięstwa te zostały pominięte na tzw. liście Bajana.

Za zasługi wojenne Gładych odznaczony został Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari (nr 8421), trzykrotnie Krzyżem Walecznych, Polowym Znakiem Pilota (nr 613), Odznaką Honorową za Rany i Kontuzje, brytyjskim Distinguished Flying Cross oraz amerykańskimi Silver Star i Air Medal. Służbę w Polskich Siłach Powietrznych zakończył w polskim stopniu kapitana i brytyjskim stopniu Flight Lieutenanta. Według amerykańskich list zwycięstw powietrznych na Thunderboltach zestrzelił 10 samolotów wroga, na tzw. liście Bajana zaliczono mu tylko siedem. Był więc de facto polskim pilotem o największej liczbie zwycięstw powietrznych odniesionych na Zachodzie i drugim (po ppłk. pil. Stanisławie Skalskim) najskuteczniejszym polskim myśliwcem podczas II wojny światowej.

Latając w USAAF Gładych zasłynął także jako posiadacz ciekawych samolotów. Już jako pilot 302 Dywizjonu ozdobił swojego Spitfire'a IX WX-V (MH906) namalowanym godłem przedstawiającego pingwina, podpisanego "Pengie" (nazwa pochodziła od przezwiska ówczesnej narzeczonej, a późniejszej żony Gładycha - Elizabeth). Kiedy przesiadł się na Thunderbolty, również ozdabiał je pingwinkami, dodając do napisu kolejny numer. Wiadomo, że latał na przynajmniej dwóch maszynach oznaczonych w ten sposób. Były to: P-47D-11-RE HV-O (42-75224) "Pengie III", P-47D-22-RE HV-V (42-26300) "Pengie III". Dwa jego ostatnie myśliwce, opisywane często w literaturze jako "Pengie IV" i "Pengie V", czyli P-47D-28-RE HV-G (44-19718) oraz P-47M-1-RE HV-M (44-21127), nie miały żadnego godła osobistego.

Po demobilizacji, w drugiej połowie 1945 r. wyjechał do Stanów Zjednoczonych. Osiadł w Nowym Jorku i zamieszkał wraz z żoną i teściową. Trudne do wymówienia dla Amerykanów pierwsze imię zmienił na Michael (używał go jako pseudonimu jeszcze w czasie służby w USAAF). Zaczął zarabiać jako pilot transportowy, latając na trasach do Brazylii. Publikował też opowiadania w prasie lotniczej, należące do beletrystyki, choć przez wielu brane jako jego własne wspomnienia. Był autorem książki "Admiral Byrd of Antarctica" (1960 r.). Po śmierci teściowej przeniósł się z rodziną do Seattle. Do emerytury pracował jako psychoterapeuta. Po wojnie kilkakrotnie odwiedzał swoją rodzinę w Polsce, spotykając się m.in. ze Stanisławem Skalskim. Pod koniec życia mieszkał w mieście Issaquah koło Seattle.

Major Bolesław Gładych zmarł 12 lipca 2011 r. w Marysville w stanie Waszyngton. Miał 93 lata. Był żonaty z Elizabeth, miał córkę Susanne. W latach 2012-2023 jego podobizna widniała na samolocie MiG-29 nr 115 z 23 Bazy Lotnictwa Taktycznego w Mińsku Mazowieckim.

Wojciech Zmyślony