Stanisław Wujastyk

Stanisław Józef Wujastyk urodził się 27 stycznia 1914 r. w Lublinie (rodzice Stanisław i Maria z domu Łaguna). Miał braci Mariana i Jana. W Lublinie uczęszczał do szkoły powszechnej. Jako uczeń interesował się teatrem, występując czasem w drugoplanowych rolach przed szerszą publicznością (m.in. w "Cyrano de Bergerac" E. Rostanda). W 1934 r. zdał maturę w Państwowym Gimnazjum Męskim im. Stanisława Żółkiewskiego w Siedlcach. Po niej, 18 września 1934 r. wstąpił do Szkoły Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim, gdzie przeszedł kurs unitarny, a 4 stycznia 1935 r. przyjęty został do Szkoły Podchorążych Rezerwy Lotnictwa w Dęblinie. Po jej ukończeniu został włączony do drugiego rocznika SPL dla przyszłych oficerów zawodowych.

15 października 1937 r. promowany został na podporucznika pilota. Przydzielono go do 16 Eskadry Towarzyszącej w 1 Pułku Lotniczym w Warszawie. W maju 1938 r. przesunięty został do Eskadry Ćwiczebnej Pilotażu, zaś od stycznia 1939 r. jako instruktor w ramach Eskadry Treningowej 1 Pułku Lotniczego szkolił pilotów-rezerwistów oraz wykonywał na rozpoznanie meteorologiczne na rzecz Samodzielnego Dywizjonu Doświadczalnego. Z chwilą wybuchu wojny został ponownie wcielony do Eskadry Treningowej i ewakuowany na wschód. Po agresji radzieckiej 18 września w Kutach przekroczył granicę Rumunii. Uniknął obozu internowania, przedostał się do Bukaresztu i dla 42 lotników Eskadry Treningowej zorganizował w ambasadzie polskiej paszporty. Następnie przedostał się do Jugosławii, a potem do Grecji. Z Pireusu na pokładzie statku "Pułaski" 18 października wypłynął do Marsylii, dokąd przybył 23 października 1939 r.

Wujastyk trafił do bazy Lyon-Bron. Przebywał tam do marca 1940 r. - następnie skierowany został do polskiej grupy lotniczej pod dowództwem mjr. Jana Białego w Rennes. 3 maja 1940 r. otrzymał przeniesienie do bazy w Clermont-Ferrand, zaś 16 czerwca 1940 r. do Châteauroux. Ponieważ nie zastał tam już polskiego personelu, na własną rękę wyruszył do Saint-Jean-de-Luz, leżącego nad Atlantykiem, skąd angielskimi statkami ewakuowali się polscy lotnicy. Zameldował się u gen. Ujejskiego i przedstawił prośbę o zgodę na opuszczenie portu celem odnalezienia żony. Generał wyraził zgodę, lecz rozkazał natychmiast potem powrócić Wujastykowi do portu lub - w razie gdyby nie zdążył - późniejsze przedostanie się do Anglii przez Hiszpanię i Portugalię. Wujastyk nie zdołał wrócić do Saint-Jean-de-Luz, wobec czego zdecydował się na wyjazd do Tuluzy. Po nieudanych próbach zorganizowania hiszpańskich i portugalskich wiz tranzytowych trafił do Marsylii, gdzie dołączył do grupy polskich lotników pod dowództwem kpt. obs. Eugeniusza Prusieckiego. 27 grudnia 1940 r. wraz z trójką Polaków załadował się na statek, którym dopłynął do Algieru. Drogą przez Oran ruszył ku granicy z Marokiem, jednakże przy próbie jej przekraczania został schwytany i przewieziony do więzienia w Oranie, a następnie do obozu w Carnot. Podczas pobytu tam Wujastyk wraz z dwójką Brytyjczyków (F/Lt Brain, Sgt Cook) uciekł, jednakże szybko został schwytany. Potem przewieziono go do miejscowości Mascara, a po kolejnej nieudanej ucieczce 1 listopada 1941 r. do Mecherii. Potem przebywał także w dwóch innych obozach. Ostatecznie uwolniony został przez wojska amerykańskie 19 listopada 1942 r.

Wujastyk skierowany został do Casablanki, skąd drogą morską odesłano go do Anglii - do Glasgow przybył 6 grudnia 1942 r. 18 lutego 1943 r. rozpoczął szkolenie teoretyczne w ośrodku wyszkolenia personelu latającego Air Crew Training Centre w Hucknall, które od 10 kwietnia 1943 r. kontynuował w skrzydle wyszkolenia wstępnego 13 Initial Training Wing w Torquay. 25 sierpnia 1943 r. skierowany został do polskiej szkoły pilotażu początkowego 25 (Polish) Elementary Flying Training School, mieszczącej się w Hucknall. 11 listopada 1943 r. przeniesiony został do polskiej szkoły pilotażu podstawowego 16 (Polish) Service Flying Training School (16 (P)SFTS) w Newton, gdzie dalej doskonalił swój kunszt pilota. 11 lipca 1944 r. odszedł do jednostki zaawansowanego szkolenia pilotów 3 (Pilots) Advanced Flying Unit, zaś 19 września 1944 r. rozpoczął szkolenie na samolotach Mosquito w jednostce wyszkolenia bojowego 60 Operational Training Unit w High Ercall. Po jego zakończeniu, 18 grudnia 1944 r., przeniesiony został do 577 Dywizjonu RAF (577 Squadron), jednostki współpracy z artylerią przeciwlotniczą, stacjonującej w Castle Bromwich, jednakże już 16 stycznia 1945 r. powrócił do 16 (P)SFTS w Newton celem przeszkolenia na jednosilnikowcach. 17 lipca 1945 r. odszedł do jednostki wyszkolenia bojowego 74 Operational Training Unit w Petach Tikwa w Palestynie na szkolenie na Hurricane'ach. Szkolili się tam na ogół piloci przydzielani następnie do 318 Dywizjonu Myśliwsko-Rozpoznawczego "Gdańskiego", który stacjonował we Włoszech. Losy Wujastyka potoczyły się jednak inaczej, gdyż z dniem 16 września 1945 r. został przydzielony do polskiej Lotniczej Szkoły Technicznej dla Małoletnich w Heliopolis w Egipcie. Służbę w Polskich Siłach Powietrznych zakończył 21 listopada 1946 r. w polskim stopniu porucznika i brytyjskim Flight Lieutenanta. Został odznaczony dwukrotnie Medalem Lotniczym.

Po wojnie Wujastyk znalazł pracę w teatrze "Komedia", któremu przewodził były szef Lotniczej Czołówki Teatralnej, Leopold Skwierczyński. Przez sześć lat był tam inspicjentem, aktorem i autorem sztuk. Potem grał w teatrach angielskich, a nawet w kilku filmach. W 1957 r. uzyskał brytyjską licencję pilota komunikacyjnego i zatrudnił się w lotnictwie cywilnym. Latał m.in. do Portugalii, Sudanu, Ugandy i Libii. W 1968 r. został zatrudniony jako doradca ONZ ds. rozwoju lotnictwa cywilnego w Afganistanie. Równocześnie współpracował z Radiem Wolna Europa, nadsyłając swe korespondencje i reportaże. W 1975 r. został dyrektorem Polsko-Amerykańskiego Komitetu Imigracyjnego w Monachium - instytucji, która miała za zadanie otaczać opieką uchodźców z Polski. W 1984 r. przeniósł się do podobnego urzędu, amerykańskiego Intergovernmental Committee for Migration, gdzie służył pomocą emigrantom solidarnościowym. W 1977 r. przeszedł na emeryturę i pozostał już na stałe w Monachium. W połowie lat 60. XX wieku zakupił także domek w miejscowości Mġarr na Malcie, gdzie spędzał dużą część czasu. Był autorem książek "Młodości, damy ci skrzydła: rzecz o Szkole Pilotów Wojskowych" (1936), "Mój Sudan z bliska" (1984), "Niebo nad Sudanem" (1998), "Jak Hemar zniszczył Związek Sowiecki" (2004) oraz "Czasy i przyjaźnie" (2010).

Porucznik Stanisław Wujastyk zmarł po krótkiej chorobie 14 kwietnia 2012 r. w Monachium. Miał 98 lat. Spoczął na cmentarzu w Monachium. Był trzykrotnie żonaty: z Charlotte, Grażyną i Elizabeth. Miał syna Dominika.

Wojciech Zmyślony