Marceli Neyder

Marceli Neyder urodził się 3 września 1918 r. w rodzinie polskich emigrantów w Essen w Niemczech. Jego ojciec był ciężko pracującym na utrzymanie kilkorga dzieci górnikiem. W 1922 r. Neyderowie powrócili do Polski i osiedlili się w Bydgoszczy. W 1925 r. Marceli rozpoczął edukację - do pierwszej klasy chodził w szkole w Osowej Górze, do kolejnych uczęszczał w Czyżówku. Po maturze zdanej w 1937 r. przeszedł dywizyjny kurs podchorążych rezerwy w jednym z pułków piechoty, po czym 2 stycznia 1938 r. wstąpił do Szkoły Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie. Nie brał udziału w wojnie obronnej Polski, lecz 8 września został ewakuowany w grupie podchorążych ku granicy rumuńskiej. 19 września przekroczył ją i koleją przez Bukareszt, Jugosławię i Włochy dotarł do ośrodka zbornego pod Paryżem (stawił się tam już 10 października!). W grudniu 1939 r. przeniesiony został do Lyon-Bron. W maju 1940 r. rozpoczął szkolenie na MS-406 w bezie lotniczej Tours, jednak kapitulacja Francji zmusiła go do ewakuacji statkiem do Wielkiej Brytanii.

Do Liverpoolu Neyder dopłynął 27 czerwca 1940 r. 4 października 1940 r. wysłany został do jednostki wyszkolenia bojowego 5 Operational Training Unit w Aston Down na kurs myśliwski na brytyjskim sprzęcie, a 25 października został przydzielony do 303 Dywizjonu Myśliwskiego im. Tadeusza Kościuszki. Początkowo latał jako pilot nieoperacyjny i szlifował swe umiejętności w walce na Hurricane'ach. 2 grudnia 1940 r. został przeniesiony do 302 Dywizjonu Myśliwskiego "Poznańskiego". 13 marca 1941 r., lecąc w sekcji z ppor. Wacławem Królem i ppor. Bronisławem Bernasiem, atakował nad Selsey Bill pojedynczego Ju 88. Każdemu z lotników przypisano po 1/3 uszkodzenia, choć jak potem bezspornie ustalono, Junkers wpadł do wód kanału La Manche. Kolejne uszkodzenie, tym razem samodzielne, zanotował 10 maja 1941 r. podczas wieczornego patrolu nad Ashford (Bf 109).

28 czerwca 1941 r. Neyder na własną prośbę został przeniesiony do 307 Dywizjonu Myśliwskiego Nocnego "Lwowskiego", który prowadził osłonę rejonu Exeter przed niemieckimi nocnymi bombowcami. Na miejscu przeszkolił się na dwumiejscowych Beaufighterach, i latając w załodze z sierż. obs. Janem Woźnym zaczął brać udział w nocnych patrolach. Nocą z 25 na 26 listopada 1941 r. Neyder został naprowadzony nad Church Stanton, gdzie stoczył krótką walkę z Ju 88, którego uszkodził. Z 25 na 26 kwietnia 1942 r. załoga po długim pościgu zestrzeliła na pewno Junkersa, a następnej nocy uszkodziła kolejnego Ju 88. Nocą z 3 na 4 maja 1942 r., podczas wielkiego nalotu na Exeter, Neyder z Woźnym po raz kolejny zniszczyli Ju 88, który płonąc wpadł do morza.

W sierpniu 1942 r. Neyder złożył podanie o przeniesienie do 23 Dywizjonu Myśliwskiego Nocnego RAF (23 Squadron), który wówczas stacjonował w Manston. U Brytyjczyków Neyder przeszkolił się na nowocześniejszych myśliwcach Mosquito II (to właśnie chęć latania na "drewnianych cudach" była przyczyną prośby o przeniesienie). W załodze Neyder latał z Brytyjczykiem F/O Sydney'em Johnem Cornesem. W grudniu 1942 r. 23 Dywizjon RAF przesunięty został na śródziemnomorski teatr wojny - dokładniej na lotnisko Luqa na Malcie (samoloty przyleciały tam 27 grudnia 1942 r.). Załogi, w tym Neyder i Cornes, brały udział głównie w dalekich lotach typu "ranger" i "intruder" nad Sycylią, Włochami, Tunezją, a nawet południową Francją.

21 lutego 1943 r. o godz. 3:35 Neyder z Cornesem wystartowali na lot bojowy w rejon Maratimo-Pantallaria. Po starcie nie odebrano z samolotu żadnych sygnałów, a gdy Neyder i Cornes nie powrócili, uznano ich za zaginionych. Obaj prawdopodobnie zginęli w morzu. Porucznik (Flight Lieutenant) Marceli Neyder został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari (nr 8376), trzykrotnie Krzyżem Walecznych, dwukrotnie Medalem Lotniczym oraz Polowym Znakiem Pilota (nr 627).

Wojciech Zmyślony