Loty bojowe i operacyjne - definicja
Pisząc o lotach bojowych i operacyjnych należy w pierwszej kolejności zastanowić się, czym się od siebie różniły i jakie kryteria musiały zostać spełnione, aby dany lot mógł zostać odnotowany pod jedną z tych nazw. Jest to o tyle istotne, że w Polskich Siłach Powietrznych w Wielkiej Brytanii czas służby w jednostce liniowej zależał bezpośrednio od tego, ile lotów (lub godzin lotów - o czym dalej) dany lotnik wykonał. Znormalizowana liczba lotów (godzin lotów), po której obowiązkowo odchodzono na odpoczynek, nazywana była kolejką (turą) lotów bojowych.
Ścisłą definicję lotów bojowych i operacyjnych podawano m.in. w załączniku do "Ewidencji bojowej pilota". Był to dokument przypisany każdemu z polskich pilotów myśliwskich i myśliwsko-rozpoznawczych. Odnotowywano w nim udział danego lotnika w działaniach wojennych i szczegóły dotyczące poszczególnych lotów. Sam pilot nie miał do niego wglądu, gdyż dokument ten uzupełniano w kancelarii dywizjonu. W wypadku przeniesienia lotnika do innego oddziału ewidencja była przesyłana dalej z podpisem dowódcy dotychczasowej jednostki, zatwierdzającym wpisane wcześniej dane.
Poniżej przepisano fragment załącznika do ewidencji zawierający kryteria podziału lotów na bojowe i operacyjne (aby zobaczyć całość dokumentu, należy kliknąć na miniaturę obok).
Loty bojowe:
a/ wszystkie loty nad terenem i wzdłuż wybrzeża npla (do 10 mil w głąb morza), choćby nawet nie było spotkania z przeciwnikiem.
b/ wszystkie loty nad morzem i terenem własnym, w których doszło do spotkania z nplem na odległość manewrową (wzrokową).
Loty operacyjne:
a/ wszystkie inne loty nad morzem i terenem własnym, związane z przypuszczalną akcją npla, w których nie doszło do spotkania z przeciwnikiem.
Do tych należą: Konwoje, "Air Sea Rescue", starty na alarm itp.
(Pojęcie lotów operacyjnych jest pojęciem ogólniejszym i loty bojowe wchodzą w skład tychże).
"Przelicznik" lotów operacyjnych na bojowe był następujący (za ewidencją bojową pilota; wymienione niżej 200 godzin było normą dla kolejki lotów w dywizjonach myśliwskich):
Do wymaganych 200 godzin operacyjnych, po osiągnięciu których pilot winien odejść z jednostki operacyjnej na dłuższy okres czasu, należy liczyć:
Godziny bojowe jako 100%
Godziny operacyjne jako 50%
Oznacza to przykładowo, że lotnik, który wykonał np. 120 godzin lotów bojowych i 70 godzin lotów operacyjnych miał zaliczone do kolejki 155 godzin (120 + 0,5x70). Choć wymieniona definicja pochodzi z dokumentu dotyczącego tylko myśliwców, obowiązywała w całym polskim lotnictwie - w dywizjonach bombowych, myśliwsko-rozpoznawczych oraz w 304 Dywizjonie Bombowym "Ziemi Śląskiej", będącym de facto jednostką Lotnictwa Obrony Wybrzeża RAF (Coastal Command). W jednostkach, w których kolejka zależała od liczby lotów (a nie liczby godzin), loty operacyjne zaliczono jako loty połówkowe.
Jak wspomniano wcześniej, w zależności od rodzaju dywizjonu kolejkę lotów określano w liczbie lotów albo w liczbie wylatanych godzin. Co więcej, warunki zaliczania tury zmieniały się z biegiem czasu (np. w związku z przeformowaniem dywizjonu i zmianą charakteru jego działań). W poniższej tabeli podjęto więc próbę usystematyzowania kryteriów dla poszczególnych jednostek na przestrzeni lat wojny.
Jednostki |
Okres |
Tura lotów |
| 300 Dywizjon Bombowy "Ziemi Mazowieckiej" 301 Dywizjon Bombowy "Ziemi Pomorskiej" 304 Dywizjon Bombowy "Ziemi Śląskiej" 305 Dywizjon Bombowy "Ziemi Małopolskiej" | 1940-sierpień 1942 | początkowo kilkanaście lotów bojowych (uznaniowo), potem 200 godzin lotów bojowych |
| 300 Dywizjon Bombowy "Ziemi Mazowieckiej" | sierpień 1942-1945 | 30 lotów bojowych |
| 301 Dywizjon Bombowy "Ziemi Pomorskiej" | sierpień 1942-kwiecień 1943 | 30 lotów bojowych |
| 138 Dywizjon do Zadań Specjalnych RAF (138 Squadron) 1586 Eskadra do Zadań Specjalnych 301 Dywizjon do Zadań Specjalnych "Ziemi Pomorskiej" | wrzesień 1941-1945 | 200 godzin lotów bojowych |
| 304 Dywizjon Bombowy "Ziemi Śląskiej" | sierpień 1942-1945 (Coastal Command) | 50 lotów bojowych |
| 305 Dywizjon Bombowy "Ziemi Małopolskiej" | sierpień 1942-wrzesień 1943 (Bomber Command) | 30 lotów bojowych |
| 305 Dywizjon Bombowy "Ziemi Małopolskiej" | wrzesień 1943-1945 (2 Tactical Air Force) | 50 lotów bojowych |
| 302 Dywizjon Myśliwski "Poznański" 303 Dywizjon Myśliwski im. Tadeusza Kościuszki 306 Dywizjon Myśliwski "Toruński" 307 Dywizjon Myśliwski Nocny "Lwowski" 308 Dywizjon Myśliwski "Krakowski" 309 Dywizjon Myśliwski "Ziemi Czerwieńskiej" 315 Dywizjon Myśliwski "Dębliński" 316 Dywizjon Myśliwski "Warszawski" 317 Dywizjon Myśliwski "Wileński" | 1940-1945 | 200 godzin lotów bojowych |
| 318 Dywizjon Myśliwsko-Rozpoznawczy "Gdański" | 1944-1945 | 150 godzin lotów bojowych |
Powyższe dane mają charakter orientacyjny i mówią o stosowanej ogólnie regule. W wielu przypadkach teoria nie miała odzwierciedlenia w praktyce, a kolejka była zaliczana uznaniowo - na przykład w wypadku lotników, którzy w czasie trwania swej tury lotów zmieniali charakter służby (np. przechodzili z dywizjonów bombowych do jednostek specjalnego przeznaczenia) lub takich, których dywizjon był przeformowywany (jak np. 305 Dywizjon "Ziemi Wielkopolskiej", który z "czysto" bombowego zmienił się w jednostkę lekkich bombowców taktycznych).
Kolejka lotów była zaliczana przez dowódcę dywizjonu (lub w zastępstwie - przez dowódców eskadr). Po jej ukończeniu lotnik opuszczał dywizjon i udawał się obowiązkowo na tzw. odpoczynek bojowy do jednostek szkolnych, transportowych etc. lub do Bazy Sił Powietrznych w Blackpool. Zdarzało się także, iż niektórzy pozostawali w swych dotychczasowych jednostkach jako oficerowie ds. wyszkolenia itp. Nie latali wówczas operacyjnie, a tego typu przerwę w lotach bojowych też zaliczano im jako odpoczynek. Loty bojowe wykonane podczas szkolenia w jednostkach treningu operacyjnego (OTU - Operational Training Unit) nie były wliczane do kolejki.
Wojciech Zmyślony
)